-माधुरी तळवलकर
आजकाल दुसऱ्याचे ऐकायला कुणालाच वेळ नसतो. एखादी सामान्य व्यक्ती कित्येक वेळा काही महत्त्वाचे सांगत असते; पण कान देऊन ऐकण्याची उत्सुकता आपल्याकडे बहुतेकदा नसते. अर्थात काहीजण दुसऱ्याचे म्हणणे लक्षपूर्वक ऐकतात आणि त्यावर विचारही करतात. त्यांना माहीत असते की, कधीकधी लहान गोष्टींमुळेही मोठी कामे होऊन जातात.
असाच एक उमदा तरुण “मोची’ या शॉर्ट फिल्ममध्ये पाहावयास मिळतो. प्लॅटफॉर्मवर तो लोकलची वाट पाहात उभा आहे. एका बुटपॉलिश करणाऱ्या चरणसिंग नावाच्या प्रौढ गृहस्थाकडून तो त्याच्या बुटांना पॉलिश करून घेतो. त्याला दहाची नोट देतो; पण इतक्यात त्याची लोकल येते आणि तो त्या काकांना, उरलेले पैसे ठेवून घ्या; असे म्हणून पळतो. लोकल न थांबता निघून जाते. काका त्याला बोलावून त्याचे पैसे परत करू लागतो पण तरुण म्हणतो, तीन रुपये तर आहेत, कशाला परत करता? असू द्या. तो म्हणतो, “तुम्ही कमवायला लागलात की घेईन. हे तुमच्या वडिलांचे पैसे आहेत. त्यांना किती कष्ट पडले असतील हे पैसे मिळवायला…’ दोघांचे पुढे आणखी बोलणे होते.
तरुण त्याला सांगतो की, मी आता इंटरव्ह्यूसाठी निघालो आहे. मोची म्हणतो, प्रत्येकजण स्वतःसाठी, कुटुंबासाठी काही ना काही व्यवसाय करत असतो. मी हा करतो. मग काका त्याला हिशेब सांगतो की, मी दहा मिनिटांत सात रुपये कमावतो, ते माझे आहेत. महिनाभराचा हिशेब त्याला सांगतो आणि म्हणतो, “माझ्या मेहनतीचे पैसे मलाच मिळायला पाहिजेत. पण इतकेच पैसे माझे आहेत. दुसऱ्यांचे पैसे मला नकोत.’ असेच काही बोलणे होऊन तरुण इंटरव्ह्यूला जातो.
त्याची शैक्षणिक गुणवत्ता तर चांगलीच असते. मुलाखत घेणारा बॉस त्याला म्हणतो, “समजा, तुझ्याकडे दहा रुपये असतील आणि त्यातले सहा रुपये तुझ्या कामासाठी तू खर्च केलेस तर उरलेले पैसे तू परत घेशील की सोडून देशील?’ मोचीने सांगितलेला सगळा हिशेब तरुणाच्या लक्षात असतो. तो तेच तत्त्व बॉसला सांगतो. म्हणतो, “माझ्या कष्टाचे पैसे मी घेईनच. ते मी सोडणार नाही. नाहीतर माझे नुकसान होईल. मात्र, जास्तीचे पैसे मी कुणाकडूनही घेणार नाही.’ बॉस खूश होतो. त्याची नोकरी पक्की होते.
हा आनंदाने उठून जायला निघतो. तेव्हा बॉस त्याला एकच गोष्ट सांगतो, “माझ्या वडिलांचे नाव चरणसिंग आहे.’ एवढ्या एका वाक्यावरून अनेक गोष्टी आपल्या लक्षात येतात. चरणसिंगचे एक वेगळेच व्यक्तिमत्त्व आपल्यापुढे साकारते. गोष्ट तशी छोटीच पण डोंगराएवढी…