यंदाची दिवाळी आमच्यासाठी जरा खास होती. जास्त उत्साहाची, जास्त आनंदाची होती. कारण माझी एक मावशी बऱ्याच वर्षांनी आमच्या घरी दिवाळीसाठी आली होती. ही मावशी म्हणजे माझ्या आईची मोठी बहीण, गेली सहासात वर्षे ती परदेशात-म्हणजे अमेरिकेत असते. ध्यानीमनी नसताना आमच्या काकांना म्हणजे तिच्या मिस्टरांना परदेशी जाण्याची संधी मिळाली, आणि त्यांनी त्या संधीचे सोने केले. ते सारे कुटुंबच तिथे गेले आहे. गेल्या वर्षी तिच्या मुलाचे लग्न झाले. सून भारतातलीच. ठरवून केलेले लग्न. हल्लीच्या बहुतेक मुलींप्रमाणी ही देखील चांगली शिकलेली आणि आयटी कंपनीत नोकरी करणारी. लग्न ठरणे आणि होणे यात चांगले वर्षभराचे अंतर गेले. लग्न त्यांच्या गावीच झाले. अगदी थाटामाटात. मात्र मधल्या काळात त्यांचे भरपूर चॅटिंग चालायचे-नेहमी. विवाह झाल्यानंतर तिलाही अमेरिकेत नेले. या वर्षी पहिली दिवाळी म्हणून सारी मंडळी भारतात आली होती. त्यातल्या त्यात वेळ काढून मावशी चार दिवस आमच्याकडे राहायला आली. मावशी आणि आई यांच्या गप्पा संपता संपत नसत. रात्री एक एक दोन दोन पर्यंत त्यांच्या गप्पा रंगत असत. तेव्हा मी देखील माहेरी होते. त्यांच्या गप्पागोष्टींमध्ये फार सामील होता आलेनाही, तरी त्यांच्या गप्पा मनापासून ऐकत असे.
माझी मावशी सुनेवर अगदी खूष होती. ती नेहमी सुनेची तारीफ करत असे. आधुनिक असूनही आपल्या सुनेला जुन्या चालीरीता-रीतिरिवाज कसे अवडतात याबद्दल ती सांगत असे, आणि आजच्या जमान्यात हा गुण कसा दुर्मीळ आहे, अशा शेरा मारत असे. एक दिवस बोलता बोलता म्हणाली, आमच्याकडे गीत वही संगीत नया असा प्रकार आहे बघ! तो कसा काय? असे आईने विचारताच तिने एके किस्सा सांगितला. वटसावित्रीची पूजा तर आपल्याकडे फार पूर्वीपासून करतात, ती म्हणाली. आपली आजी, आई यांनी केलेली वटसावित्रीची पूजा आपण पाहिली आहे. आपणही दरवर्षी वटसावित्रीची पूजा करत आलेलो आहोत.
लहानपणी आपण गावात राहत असतताना आजीबरोबर-आईबरोबर त्यांच्या मागेमागे वटसावित्रीच्य जायचो. तेव्हा पूजेला जाताना शेजारपाजारच्या बायकांचा मोठा घोळका असायाचा. साऱ्याजणी नटून थटून- नऊवारी साडी, अंगावर दागदागिने, नाकात नथ आणि हातात पूजेच्या सामानाचे तबक घेऊन गावाबाहेरच्या वडाच्या पूजेल जायच्या. तो वड तरी केवढा पसरलेला होता. त्याच्या पारंब्यांना लोंबकळत आपण लहानपणी किती झोके घेतले आहेत. आणि शेजारच्या झाडावर अनेक झोके बांधलेले असायचे.पूजेचा तो सारा सोहळा आजही माझ्या डोळ्यांसमोर दिसतो. आपल्या वेळी शहरात आल्यानंतर मात्र वडाचे झाड जवळपास नसायचे. तेव्हा दहावीस रुपयांची वडाची फांदी आणून आपण तिची पूजा करायचो. झाडाऐवजी झाडाची फांदी आली, तरी भावना तीच असायाची. जन्मोजन्मी हाच पती मिळू दे अशी. या वर्षी मात्र आमच्या सून बाईने आणखी पुढेची पायरी गाठली. अमेरिकेत ना वड ना वडाची फांदी. मग वडाची पूजा कशी करणार?
मग तिने लॅपटॉपच्या स्क्रीनवर एक वडाच्या झाडाचे चित्र आणले. चांगला डेरेदार वड. भरपूर पारंब्या असलेले. काय ते वॉलपेपर म्हणतात ना तसा….ते केले त्याचे आणि त्या झाडालाच हळदीकुंकू वाहून पूजा केली, समोर फळे ठेवली आणि त्यालाच दोरा गुंडाळ्त सात फेरे मारले व लगेच दोरा काढून टाकला, लॅपटॉप बंद करून जागेवर ठेवून दिला. हे सगळे पाहून मला गीत वही संगीत नया या प्रकाराची आठवण झाली. पूर्वी नाही का, कॅसेटच्या जमान्यात जुनी गाणी, त्याच आवाजात-पण नवीन ठेका, नवीन संगीतासह गीत वही संगीत नया म्हणून कॅसेटमधून बाजारात यायची. ते सारे ऐकायलाही बरे वाटायचे. तसाच हा प्रकार म्हणायचा. असे म्हणून मावशी प्रसन्न हसली. माझ्या आईनेही तिला साथ दिली.ते दृश्य डोळ्यापुढे आणल्यावर मलाही हसू आवरेना.
– अश्विनी महामुनी