जगभरातील पंचतारांकीत हॉटेल, ते गिऱ्हाईकांची खूप चांगल्या प्रकारे काळजी घेतात, अशी भरपूर जाहीरात करतात. त्याला “हॉस्पिटॅलिटी हा शब्द रूढ आहे. आपण हॉटेल सोडताना टिप करता बेगडी हसून सेवकांची रांग उभी असते आणि ह्यांनी आपली काय सेवा केली ह्या विचारात आपण बरेच दिवस राहतो. त्याखालोखाल खाद्यपदार्थांची हॉटेल. भरपूर गर्दीत चालणारी.
गेल्या काही वर्षांत आम्ही वाचन संस्कृती जपतो, असे सांगणारी महागडी कॉपी शॉपी निघाली आहेत. तेथे आलेल्या गिऱ्हाईकाला कॉफीच्या आस्वादाबरोबर तिथल्या रॅकमध्ये ठेवलेली पुस्तके चाळता येतात. लोहगाव वाघोली रस्त्यावरून जाताना मी व दीपक चहाला थांबलो. सुंदर शेडमध्ये अंतरावर खुर्च्या टेबले मांडलेली. कोपऱ्यात पुस्तकाचे रॅक. ह्या रस्त्यावर ओळीने मिसळीची हॉटेल्स आहेत. त्यात हे हॉटेल पूर्ण वेगळे. नाव वाचले पिक्वंट लाइट. पुस्तकाचे रॅकचे समोरच्या बाजूला एका टेबलावर डंबेल्स, मुठीत धरून दाबायला स्प्रिंग्ज, मिनी बुलवर्कर. भिंतीवर डार्ट गेमचा बोर्ड. वाचा, खेळा, खा-प्या असा माहौल.
चहा प्यायलो, पुस्तके चाळली, डार्ट गेम खेळलो, मिनी बुलवर्कर चालवून पाहिले. मालक-मालकीण काम करत होते. ह्या भागात वाचनवेडे आहेत का, मी विचारले. हो, पलिकडे दोन-तीन सोसायटीतील लोक येतात. आम्ही अशाच क्लास च्या शोधात असतो.
एकदा मी व दीपक चहा पीत असताना आठ-दहा वर्षांचा मुलगा रूबाबात पावले टाकत हॉटेलमध्ये शिरला. अंगभर रंगीबेरंगी विजार, पायात चाळ, गळ्यात माळा, कपाळावर आडवे कुंकू, खांद्यावर चाबूक. विजारीला खोचलेली कापडी पिशवी.
तो मुलगा आमचेकडे ढुंकूनही न बघता खेळाच्या टेबलापाशी गेला. डार्टचा गेम तो खेळला. नेम अचूक. मग त्याने मुठीतल्या स्प्रिंग्ज अजमावल्या. मिनी बुलवर्कर हाताळले. एक निर्व्याज्य बाल्य त्याच्या डोळ्यात खेळत होते. खेळाचे टेबलासमोर पाच फूट अंतरावर असलेले पुस्तकाचे रॅक त्याच्या खिजगणतीत नव्हते.
बाळ, तुझे नाव काय, मी विचारले.
शंकर
तो रोज इथे येऊन थोडा वेळ खेळून जातो.
मालकीणबाई काम करताना म्हणाल्या. पुढे म्हणाल्या- ते लेकरू काय, कसे व कुठे मन रमवणार
मी सुन्न झालो. माझ्या डोळ्यासमोर आली-
आवडीचा पदार्थ नाही म्हणून जेवणावरून उठणारी मुले, शाळेचे कपडे, बुट जरा जुने झाले की नव्याचा हट्ट धरणारी मुले, त्यांचे खस्ता खाणारे आईबाप, अभ्यास न करणारी मुले, नापास झाल्यावर पळून जाणारी मुले, महागड्या मोबाइलकरता हट्ट करणारी मुले.
पाच मिनिटे शंकर मनसोक्त खेळला.
शंकर आता घरला केव्हा जाणार
संध्याकाळी
चाबूक लागतो का रे
न्हा जी, मी आवाज काढतो
रोज फिरायचा कंटाळा येत नाही
बाप हाणतो ना
चाबूक खरंच लागत नाही ना
अजी, बापाला लागणारा चाबूक मारता येतो
तेवढ्यात ढोलक्याचा व चाळांचा आवाज आला. शंकरचे बाल्य संपले. चेहऱ्यावर काळजी उमटली. पटकन मी त्याचे हातावर पेसे ठेवले. त्याची नजर निर्विकार झाली. पाय नाचू लागले. फटाक् आवाज काढून त्याने चाबूक ओढला. तोवर आईबाप हॉटेलसमोर पोचले. शंकरने बापाच्या हातात नोटा दिल्या. ढोलक्याच्या तालावर थिरकत शंकर पुढे निघाला…
नाद
श्रीकृष्ण केळकर