सातारा : सातारा जिल्ह्याचा पश्चिम भाग घनदाट जंगल आणि सह्याद्री पर्वतरांगेने व्यापला आहे. त्यामध्ये कोयना धरण, कोयना अभयारण्य, सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्प, कास पुष्प पठार आणि “मिनी काश्मीर’ तापोळा तर आहेच; शिवाय जागतिक कीर्तीची थंड हवेची ठिकाणे, पाचगणी आणि महाबळेश्वरची बात तर काही औरच आहे. प्रत्येक्ल हिवाळ्यात हिमकण गोठून, काश्मीरातील थंडीचा अनुभव देणारे महाबळेशवर स्ट्रॉबेरीच्या उत्पादनासाठीही प्रसिद्ध आहेच. पाचगणीतही स्ट्रॉबेरीचे मोठे उत्पादन निघते.
अशा काश्मीरशी साधर्म्य असलेल्या स्ट्रॉबेरीच्या माहेरघरात, महाबळेश्वरमध्ये मुख्यत: काश्मीरमध्येच बहरणारे केशराचे मळे बहरले आहेत. सातारा जिल्हा परिषदेच्या कृषी विभागाने केलेला हा प्रयोग यशस्वी झाल्याने, लवकरच “महाबळेश्वरची ओळख केशरांचे मळे’ अशी होण्याची शक्यता निर्माण झाली आहे.
महाबळेश्वर तालुक्यात सप्टेंबरमध्ये मेटगुताड (वेण्णा लेकजवळ) व क्षेत्र महाबळेश्वर येथील शेतकऱ्यांनी प्रायोगिक तत्त्वावर केशर लागवड केली होती.
महाबळेश्वरचे थंड वातावरण पोषक असल्याने लागवडीचा प्रयोग करण्यात आला होता. लागवड केलेल्या कंदांची योग्य ती निगा राखून जोपासना केल्याने, त्या प्रयोगाला यश आले आहे. या लागवड केलेल्या रोपांना आता फुले आली आहेत, तीच फुले परिपक्व होऊन त्यातूनच केशरचे उत्पादन आगामी मार्च महिन्यात होणार आहे. काश्मिरी केशर जगभरात प्रसिद्ध आहे. केशराची बाजार किंमत साडेतीन लाख रुपये किलो आहे. साधारणत: एक ते दीड लाख फुलाच्या परागकणांमधून एक ते दीड किलो केशर निघते.
देवराईच्या अभ्यासाच्या निमित्ताने सह्याद्रीच्या दऱ्या खोऱ्यात हिंडत असताना अनेक निसर्ग अभ्यासकांना हिमालयीन वनसंपदेशी मिळत्या जुळत्या काही वनस्पती (मायक्रो हॅबिटॅट) आढळल्या होत्या. केशर उत्पादनाची माहिती वाचून त्याची आठवण झाल्याची प्रतिक्रिया या निसर्ग अभ्यासकांनी व्यक्त केली आहे. तसेच आता असे प्रयोग महाबळेश्वरमध्ये अजून व्हायला हवेत. विशेषत: सफरचंदांची लागवड करण्याचा प्रयोग करायला हरकत नसावी. त्यात नक्कीच यश मिळेल, असेही अभ्यासकांना वाटते आहे.
जम्मू- काश्मीरच्या कोमपूर व किश्तवाड गावात केशरची मोठ्या प्रमाणात लागवड केली जाते. तेथूनच महाबळेश्वरच्या कृषी विभागाने लागवडीकरिता 450 कंद प्रति 50 रुपये दराने उपलब्ध केले होते, अशी माहिती सातारा जिल्हा परिषदेचे कृषी विकास अधिकारी विनायक पवार आणि महाबळेश्वरचे कृषी सहायक दीपक बोर्डे यांनी दिली आहे.