शेअर बाजार अस्थिर होतो तेव्हा सोन्यात वाढ होते. बाजार वाढतो तेव्हा सोन्यात घसरण होते, असा प्रवाह आजवर दिसून आला आहे; परंतु करोना काळात आणि नंतर या दोन्ही स्थितीमध्ये अस्थिरताच पाहावयास मिळत आहे. एक साधारण बाब म्हणजे जेव्हा डॉलर मजबूत होतो, तेव्हा सोन्यात घसरण होते. कारण गुंतवणूकदार डॉलरमध्ये पैसे टाकतात.
* सोन्याला संकटातील साथीदार म्हणून मानले गेले आहे. युद्ध आणि अन्य आपत्कालीन स्थितीत सोन्यातून हमखास परतावा मिळतो. म्हणूनच करोना काळात सोने चमकले होते. दोन वर्षांपूर्वी याच सोन्याने 55 हजारांची पातळी गाठली होती. तेव्हा सोने 60-70 हजार प्रतितोळ्यापर्यंत जाईल, असे कयास बांधले गेले. त्यामुळे सोने सामान्यांच्या आवाक्याबाहेर जाईल आणि कालांतराने त्याची खरेदी अशक्यच राहिल, असे वाटू लागले. यामागचे प्रमुख कारण म्हणजे करोनाची लाट. परंतु आता सोने पुन्हा जुन्याच पातळीवर पोचले आहे.
* अर्थात, सोन्याने गुंतवणूकदारांना कधीही निराश केलेले नाही. त्यामुळे जगभरातील गुंतवणूकदार आपल्या पोर्टफोलिओत सोन्याचा समावेश करतात. भारतात तर प्राचीन काळापासून मुलीच्या विवाहात सोने देण्याची परंपरा राहिली आहे. जेणेकरून तिचे भवितव्य सुरक्षित राहील.
* जागतिक आर्थिक चढउतारांपासून अर्थव्यवस्था सुरक्षित राहावी यासाठी जगातील सर्व केंद्रीय बॅंकांमध्ये सोने जमा केले जाते. भारताने आपली ढासळत्या अर्थव्यवस्थेला सावरण्यासाठी बॅंक ऑफ ब्रिटन आणि बॅंक ऑफ जपानकडे 46.91 टन सोने गहाण ठेवले होते. त्यानुसार भारताला 40 कोटी डॉलर कर्ज मिळाले होते. याच सोन्याने भारताला संकटापासून वाचवले. त्यानंतर डॉ. मनमोहन सिंग सरकारने 6.7 अब्ज डॉलरच्या मूल्यांचे 200 टन सोने खरेदी केले. तेच सोने आज भारतासाठी मोठ्या परकी गंगाजळीचा आधार राहिले आहे. जगातील अनेक देश वेळोवेळी अशी कृती करतात.
* आर्थिक दिवाळखोरीच्या उंबरठ्यावर असलेल्या श्रीलंकेने देखील अर्थव्यवस्था सावरण्यासाठी अशीच पावले उचलली. जगभरातील केंद्रीय बॅंका सोने खरेदी करतात तर कधी विकतात. त्याचा परिणाम बाजारावर होतो.
* सध्या कोरोनाचा धोका टळलेला नाही, परंतु पूर्वीप्रमाणे दहशतही राहिलेली नाही. उद्योग बाजार ठप्प नाहीत. त्याचा सकारात्मक परिणाम असून सोन्यात घसरण होत आहे. अलीकडे अमेरिकी अर्थव्यवस्थेत सुधारणांचे वारे वाहू लागले असून डॉलर, युरो आणि पौंड मजबूत होत आहेत. जेव्हा डॉलर मजबूत होतो, तेव्हा सोन्यात घसरण होते. कारण गुंतवणूकदार डॉलरमध्ये पैसा टाकतात. दुसरीकडे सरकारी बॉंडचा यील्ड म्हणजेच फायदा वाढला आहे. अमेरिकेत ट्रेझरी बॉंडमध्ये खुप पैसा गुंतवला जातो. त्याचा परिणाम म्हणजे सोने घसरत जाते. ताज्या आकडेवारीनुसार सोने 1900 डॉलर प्रति औंसपेक्षा कमी झाले आहे आणि ते जुन्या पातळीवर म्हणजे 1800 डॉलर प्रति औसवर येईल, असे सांगितले जात आहे.
* सध्या सोने आंतरराष्ट्रीय सट्टेबाजाराच्या रडारवर नाही आणि त्यात ते अधिक गुंतवणूक करताना दिसून येत नाही. त्यांचा बहुतांश व्यवहार हा डॉलर आणि सरकारी बॉंडवर होत आहे. तज्ज्ञांच्या मते, सध्याची महागाई पाहता अमेरिकेची केंद्रीय बॅंक फेडरल रिझर्व्ह आक्रमक झाली आहे. वाढत्या चलनवाढीमुळे व्याजदरात वाढ करू शकते. त्यांच्या कडक धोरणांचा परिणाम हा सोन्याच्या किमतीवर पडेल आणि त्यात घसरण होईल.
* याशिवाय चीनकडून देखील सोन्याची मोठी खरेदी केली जाते. परंतु तेथे कोरोनाची लाट असल्याने चिनी नागरिक सोने खरेदीपासून दूर आहेत. यामुळेही सोन्याच्या मागणीत घट झाली आहे.
* काही आंतरराष्ट्रीय तज्ज्ञांच्या मते, यावर्षीच्या अखेरपर्यंत सोने 1600 डॉलर प्रति औसपर्यंत खाली येईल. भारताचा विचार केल्यास सोन्याचे भाव हळूहळू उतरत आहेत. सध्या लग्नसराईचा मोसम आहे. त्यामुळे थोडी तेजी आहे. परंतु पावसाळा सुरू होताच सोन्याच्या दरात घसरण होईल.
* आपल्याकडे सोन्यावर बराच टक्के कर आकारला जातो आणि त्याची वाहतूक देखील महागडी आहे. त्यामुळे सोने भारतात महाग आहे तर बांगलादेश, नेपाळमध्ये सोने स्वस्त आहे.
