ग्रीष्म ऋतूने काढता पाय घ्यायला सुरुवात केली की याचं फुलणं सुरू होतं. लालचुटुक राजस फुलांचे गुच्छ मिरवत हा रस्त्याच्या कडेला उभा असतो. जणूकाही वाटेवरून जाणाऱ्या येणाऱ्यांवर चवऱ्या ढाळण्यासाठीच रस्त्याच्या दुतर्फा उभा असावा… गुलमोहोर.
माझा प्रिय सखा… बालपणीचा सांगाती… फक्त माझाच नाही तर चुरूचुरू बडबडणाऱ्या खारी असोत, तिरछी नैनोंवाले कावळे असोत की
दुपारच्या शांततेत गप्पा ठोकणाऱ्या भोरड्या, हा आपला जगन्मित्र असल्यासारखा सगळ्यांना अंगाखांद्यावर वागवताना फुलांचे सडे शिंपत राहतो.
गुलमोहर अगर तुम्हारा नाम होता… असं जेव्हा एखादा खट्याळ प्रियकर आपल्या रुसलेल्या प्रेयसीला म्हणतो तेव्हा नकळत खरंच तिचे गाल जणू गुलमोहराच्या पाकळ्या पांघरल्यागत लाजेन लाल होत असतील ना! किंवा जेव्हा गुलमोहराला लाल तुरा येतो तेव्हा तो प्रीतिचा पहिला इशारा असतो बहुतेक. काही असो, पण हा स्वर्गातून धरतीवर अवतरलेला अप्रतीम सौंदर्यवान वृक्ष. स्वतः देखील तेवढ्याच तरल मनाचा असावा. म्हणूनच जेव्हा पाकळ्यांचा सडा तो वाटेवर शिंपडतो तेव्हा अवघी वाट मखमलीची होऊन जाते.
भारतातील त्याचा इतिहास फार जुना आहे. संस्कृतमधील त्याचे नाव “राज-आभारण’ आहे, ज्याचा अर्थ राजवस्त्रांइतका सुंदर असा होतो. जणू माणकांनी सजवलेले झाड असावे, असा आभास त्याच्या लालचुटूक पाकळ्या देतात. भगवान कृष्णाच्या पुतळ्याचा मुकुट गुलमोहरच्या फुलांनी सजविला गेला आहे. म्हणून संस्कृतमध्ये या झाडाला “कृष्णा चुड’ असेही म्हणतात.
मला तो आवडतो तो यासाठी की त्याची तरलता, त्याचा बहर, त्याचे राजसपण, त्याच्या फुलांची कोमलता, हे सारं काही मला मोहवून टाकतं.गुलमोहराचा सडा पडलेल्या वाटेवरून आपल्या कोणा जिवलगाच्या हातात हात गुंफत… शपथा देत घेत चालत राहणे… हे तेवढेच अलवार. संध्याकाळच्या कातरतेत मात्र हा अजूनच काहूरतो… वाऱ्याच्या हलक्याशा झुळकीनेही शहारतो आणि पुन्हा वारंवार पखरण करत राहतो आपल्या गुलबटलेल्या पाकळ्यांची. लाल रंग हा राजरंग आहे म्हणूनही कदाचित गुलमोहर एखाद्या अनभिषिक्त सम्राटासारखा रॉयल वाटतो.
आपल्या सावलीने सुसह्य करणारा हा गुलमोहर ऋतूराज वसंताचाही प्रिय सखा. हा फुलायला लागला, मधमाशा याच्या फुलांवर भिरभिरायला लागल्या की समजावे वसंतागमन होत आहे. जेवढा गुलमोहर उन्हाळ्यात फुलतो तेवढा तो पावसाच्या सरींनी ओथंबून ढळतो. पावसाच्या सरींना लपेटून त्याच्या पाकळ्या हळूहळू गळू लागतात. बहर संपण्याच्या दिशेनं चालू लागतात. पण तरीही पुनः पुन्हा बहरण्यासाठी गुलमोहर आपल्या सदाहरीत डोळ्यांतून हसत राहतो.
फुलोऱ्याने सर्वांना मोहविणारा माझा प्रिय सखा गुलमोहोर
अगदी खरंय, की पावसाच्या कोवळ्या सरींनी ओथंबणारा, माझ्या मनातली सळसळ ओळखून भिरभिरणारा गुलमोहर हा नेहमीच आपल्याला खुणावत असतो, मनातही तो भिनलेला असतो. ऊन्हाच्या प्रखरतेमध्येही तो आपलं फुलणं जपत असतो. अनेकांना साद देणारा आणि मनात दरवळणारा हा सुगंधमय वृक्ष जणू आपल्या मनात ठाण मांडून बसतो. हा सुगंध मनाच्या कप्प्यातील अनेक आठवणी उलगडतो. या सुंगधाच्या दरवळात आठवणींच्या हलकाशा झोताने अंग शहारते…
मानसी चिटणीस