अदानी समूह देशाची आर्थिक राजधानी मुंबई येथे असलेल्या धारावी या आशियातील सर्वात मोठ्या झोपडपट्टीचा पुनर्विकास करणार आहे. या झोपडपट्टी परिसराच्या सुशोभिकरणाचे काम जगातील तिसरे श्रीमंत व्यक्ती गौतम अदानी यांच्याकडे देण्यात आले आहे. मुंबईत कमी बजेटमध्ये राहायचे असेल, तर राहण्यासाठी धारावी हे सर्वोत्तम ठिकाण आहे. लाखो रोजंदारी मजूर आणि छोटे व्यापारी येथे राहतात.
येथील शिक्षण व स्वच्छतेचा दर्जा अत्यंत निकृष्ट आहे. आता या धारावीच्या सुशोभिकरणासाठी अदानी इन्फ्रा काम करणार आहे. धारावीच्या पुनर्विकासाची योजना सन 2004 पासून सुरू होती, त्यासाठी 2022 साली निविदा मंजूर करण्यात आली. मुंबईचे हृदय म्हणून ओळखले जाणारे धारावी ब्रिटिश काळात स्थायिक झाले. आता ही जगातील तिसरी सर्वात मोठी वस्ती आणि आशियातील सर्वात मोठी वस्ती आहे. धारावीत किती लोक राहतात याचा नेमका आकडा नाही, मात्र एका अंदाजानुसार या वस्तीत 6 ते 10 लाख लोक राहतात. आशियातील सर्वात मोठ्या वसाहतीत 58 हजार कुटुंबे आणि सुमारे 12 हजार व्यावसायिक संकुले आहेत.
ब्रिटिशांनी 1882 मध्ये स्थापना केली
मजुरांना परवडणाऱ्या दरात राहण्याची सोय व्हावी या उद्देशाने ब्रिटिशांनी आशियातील सर्वात मोठी वस्ती धारावीची स्थापना केली. हळुहळू येथे लोक येऊन स्थायिक होऊ लागले आणि येथे झोपडपट्ट्या निर्माण झाल्या. सर्वात मोठी गोष्ट म्हणजे धारावीची जमीन सरकारी आहे, लोकांनी स्वतःचे पैसे खर्च करून झोपडपट्ट्या, वस्त्या बांधल्या आहेत.
550 एकरांवर पसरलेल्या धारावीत झोपडपट्ट्यांची संख्या इतकी आहे की, जमीन दुरूनही दिसत नाही. येथे एक किलोमीटर परिसरात दोन लाखांहून अधिक लोक राहतात. यावरून तुम्ही अंदाज लावू शकता की इथली लोकसंख्या किती दाट असेल. या झोपडपट्टीत 100 चौरस फुटांच्या झोपडपट्टीत सुमारे 8 ते 10 लोक एकत्र राहतात. काही झोपडपट्ट्यांमध्ये घरे आणि कारखानेही आहेत. सर्वात आश्चर्याची गोष्ट म्हणजे येथील 80 टक्के लोक सार्वजनिक शौचालयाचा वापर करतात.
रोजंदारी मजुरांशिवाय स्वतःचा व्यवसाय करणारे लोकही धारावीच्या झोपडपट्टीत राहतात. या टाऊनशिपच्या दोन्ही बाजूला रेल्वे स्थानके आहेत. एका बाजूला माहीम आणि दुसऱ्या बाजूला सायन रेल्वे स्टेशन. येथून लाखो लोक येतात आणि जातात. मुंबई शहरात लोक सर्व सोयीसुविधांनी सुसज्ज फ्लॅट्स आणि घरांमध्ये राहतात आणि इथल्या लोकांना अरुंद आणि गलिच्छ झोपडपट्टीत राहावे लागते.
चित्रपटातून धारावीचे चित्रण
‘स्लमडॉग मिलेनियर’ हा चित्रपट 2008 साली प्रदर्शित झाला, त्यानंतर या क्षेत्राची लोकप्रियता वाढली. ‘स्लमडॉग मिलेनियर’ या चित्रपटाने अनेक पुरस्कारही पटकावले आहेत. यानंतर हा परिसर ‘गली बॉय’ या चित्रपटातही दाखवण्यात आला आहे. आशियातील सर्वात मोठी वस्ती पाहण्यासाठी अनेक पर्यटक येतात.
महामारीसुद्धा धारावीला उध्वस्त करू शकली नाही !
या भागात लोकसंख्या जास्त असल्याने घाणही खूप असते. त्यामुळे येथे रोगराई लगेच पसरते. 1896 साली जगभर पसरलेल्या प्लेगने धारावीलाही प्रभावित केले होते. त्यावेळी येथे राहणाऱ्यांची संख्याही मोठी होती. प्लेग संपल्यानंतर सुमारे 25 वर्षे येथील लोकांना विविध आजारांचा सामना करावा लागला. 1986 मध्ये पसरलेल्या कॉलराचा प्रभाव येथेही पडला. इथल्या लोकांनाही कोरोनाचा फटका बसला, पण लोकांनी लढा सोडला नाही. इथल्या लोकांनी साथीच्या रोगांविरुद्ध लढा दिला आणि जिंकला.
