जेनेटिक टेस्टिंगमध्ये व्यक्तीच्या डीएनएच्या आधारे अनुवांशिक धोक्यांचा किंवा विविध आजारांच्या पूर्वस्थितींचा अंदाज बांधला जातो. जेनेटिक टेस्टिंगसारखी तंत्रज्ञानाच्या दृष्टीने प्रगत साधने एखाद्या व्यक्तीच्या आरोग्याची काळजी व्यक्तिनुरूप घेण्यात (पर्सनलायजेशन) योगदान देऊ शकतात आणि त्यायोगे कॅन्सरसारखा असंसर्गजन्य विकार बरा करण्यासाठी लागणारा खर्च कमी होऊ शकतात.
जेनेटिक टेस्टिंगमुळे काय कळू शकते?
डीएनए ही आयुष्याची ब्ल्यूप्रिंट असल्यामुळे जेनेटिक चाचण्यांमुळे अनुवांशिक माहितीची मालिका समोर येऊ शकते. त्यामुळेच जेनेटिक टेस्टिंग अनन्यसाधारण ठरते. जेनेटिक टेस्टिंगमधून एखाद्या व्यक्तीची वांशिक मुळे आणि कुटुंबवृक्षापासून ते तिच्या आरोग्यासंदर्भात विकसित होऊ शकणाऱ्या विशिष्ट अवस्थांपर्यंत अनेक बाबींची माहिती मिळू शकते. यातील काही चाचण्या जनुकीय आराखड्याच्या आधारे पोषण, तंदुस्ती, त्वचेची काळजी, सवयी आणि अगदी अन्नाच्या आवडीपर्यंत बऱ्याच गोष्टींची माहिती देऊ शकतात. प्रत्येक व्यक्तीसाठी कोणती बाब सर्वाधिक अनुकूल ठरेल यानुसार व्यक्तिनुरूप माहिती यातून मिळू शकते.
प्रतिबंधात्मक आरोग्यसेवेच्या क्षेत्रात जेनेटिक टेस्टिंग कसे उपयुक्त ठरू शकते? तर एखाद्या केसमध्ये डायरेक्ट-टू-कंझ्युमर जेनेटिक टेस्टचा पर्याय स्वीकारला असेल तर तो स्वीकारणाऱ्याला त्याच्या डीएनएवर आधारित तपशीलवार अहवाल दिला जातो. यामुळे प्रामुख्याने खालील बाबींसाठी मदत होते:
त्यांचा जेनेटिक मेकअप (अनुवांशिक घडण) समजून घेण्यात आहार व तंदुरुस्तीच्या दिनक्रमांत बदल करून जीवनशैली व्यक्तिनुरूप निश्चित करण्यात संबंधित लक्षणांचे निरीक्षण करून, आरोग्यपूर्ण जीवनशैलीचे पालन करून आणि नियमित आरोग्य तपासण्यांचे नियोजन करून एखाद्या आजाराची सुरुवात लांबवण्यात किंवा टाळण्यात कॅन्सरच्या एकूण केसेसपैकी 5 ते 10 टक्के अनुवांशिक स्वरूपाच्या असतात आणि त्या पिढ्यानुपिढ्या हस्तांतरित होत जातात.
कॅन्सरच्या विशिष्ट प्रकाराशी निगडित जनुकीय घटक किंवा आई-वडील यांच्यापैकी कोणाही एकाकडून आलेल्या कॅन्सर्सचे वर्णपट वारसारूपाने शरीरात आल्यामुळे संबंधित व्यक्तीला कॅन्सर होण्याची शक्यता वाढते. स्तनांचा, अंडाशयाचा, मोठ्या आतड्याचा (कोलोरेक्टल), प्रोस्टेट किंवा गर्भाशयाच्या अस्तराचा (एण्डोमेट्रिअम) कॅन्सर कधी-कधी अनुवांशिकतेने येतो. मात्र, कॅन्सरचे बहुतेक प्रकार हे बैठी जीवनशेली, धूम्रपान व अनारोग्यकारक खाण्याच्या सवयींमुळे होतात. याचा अर्थ योग्य व वेळेत उपचार मिळाल्यास कॅन्सरच्या बऱ्याच केसेस टाळल्या जाऊ शकतात.
कॅन्सर हा एक गंभीर विकार असून तो संपूर्ण कुटुंबावर आघात करतो व खूप मोठ्या खर्चाला आमंत्रण देतो. विशिष्ट प्रकारच्या कॅन्सरबाबतच्या अनुवांशिक धोक्याबद्दल पूर्वसूचना मिळाल्यास एक केंद्रीकृत तपासणी आराखडा विकसित करण्यात मदत होते. यामुळे प्रतिबंध आणि लवकर निदान सुलभ होते आणि पर्यायाने कॅन्सरशी संबंधित मोठा भावनिक व आर्थिक ताण टाळला जाऊ शकतो. लवकर निदानाबाबत जागरूकता व शिक्षणाचा स्तर सुधारल्यामुळे कॅन्सर होणे टाळण्यात प्रभावीरित्या मदत होऊ शकते.
व्यक्तिनुरूप जेनेटिक टेस्टिंगमध्ये व्यक्तीच्या जिनोमचे विविध स्थितींमध्ये विश्लेषण केले जाते. यामुळे आजाराशी निगडित विशिष्ट अनुवांशिक प्रकार ओळखण्यात शास्त्रज्ञांना मदत होते. जेनेटिक टेस्टिंगमध्ये अतिप्रगत तंत्रज्ञान व विश्लेषणात्मक बुद्धी यांच्यात पार्श्वभूमीवर आंतरक्रिया चालू असू शकते पण ती करून घेणाऱ्यांसाठी ही एक साधी प्रक्रिया असते. प्रामुख्याने ती लाळेचा किंवा रक्ताचा नमुना घेऊन केली जाते. रिपोर्टमध्ये व्यक्ती कोणत्या आजाराच्या किंवा गुणधर्माच्या पूर्वस्थितीत आहे, ते नमूद केले जाते. रिपोर्टिंगच्या प्रक्रियेनंतर आमचा जनुकीय समुपदेशक तुमच्या जेनेटिक टेस्ट निष्कर्षाच्या तसेच वैद्यकीय व कौटुंबिक इतिहासाच्या आधारे जीवनशैलीत काही बदल सुचवतो.
विविध प्रकारच्या जेनेटिक टेस्ट्स उपलब्ध आहेत. त्यामुळे प्रत्येक प्रकारच्या चाचणीतून प्राप्त होणाऱ्या माहितीचे स्वरूप समजून घेणे महत्त्वाचे आहे. म्हणजे तुम्हाला तुमच्या प्रश्नांची उत्तरे देणारी चाचणी निवडता येईल. कुटुंबाच्या इतिहासामुळे विशिष्ट प्रकारचा कॅन्सर होण्याचा धोका व्यक्तीला अधिक असेल, तर तिने विशिष्ट क्लिनिकल जेनेटिक टेस्टचा पर्याय स्वीकारावा.
जेनेटिक टेस्टिंग प्रतिबंधाचे चक्र फार सुंदररित्या पार पाडते. जर एखाद्या व्यक्तीला एखादा आजार होण्याचा अनुवांशिक धोका असेल, तर ती/तो आहारात तसेच तंदुरुस्तीच्या दिनक्रमात जेनेटिक कोडनुसार सुयोग्य बदल करून आजाराची सुरुवात लांबवू किंवा टाळू शकते. याशिवाय आवश्यक आरोग्य तपासण्या व गरजेप्रमाणे त्यांचे वेळापत्रक व्यक्तिनुरूप निश्चित करण्यासाठी जेनेटिक समुपदेशक मदत करू शकतात.