हृदयविकार, कर्करोग, मधुमेह आणि फुफ्फुसाचे आजार हे जगभरात मृत्यूचे प्रमुख जोखीम घटक म्हणून ओळखले जात असले तरीही काही परिस्थितीमुळे दरवर्षी लाखो मृत्यू या आजाराशिवाय होत आहेत. जागतिक स्तरावर वर्षानुवर्षे वाढणारे तापमान हे त्यापैकीच एक आहे.
द लॅन्सेट प्लॅनेटरी हेल्थ जर्नलमध्ये नुकतेच प्रकाशित झालेल्या अभ्यासात असे दिसून आले आहे की अस्थिर तापमानामुळे 2000 ते 2019 पर्यंत दरवर्षी सरासरी 1.75 दशलक्ष (17.5 लाख) मृत्यू झाले. शास्त्रज्ञांचे म्हणणे आहे की ज्या प्रकारे हवामान बदल होत आहेत आणि तापमानाची पातळी दरवर्षी नवीन उंची गाठत आहे, त्यामुळे मृत्यूचा हा आकडा वाढण्याची शक्यता आहे.
भारतासह जगातील बहुतांश देश सध्या वाढत्या तापमानाचा बळी आहेत. यंदाची आकडेवारी पाहता मे महिन्याच्या सुरुवातीलाच देशातील अनेक राज्यांमध्ये पारा ४५ अंशांच्या पुढे गेला आहे. दुसरीकडे, तज्ञांच्या मते, आदर्श मानकानुसार मानवी शरीर 35-37 अंशांपर्यंत तापमान सहन करू शकते. अशा परिस्थितीत सतत वाढणाऱ्या उष्णतेमुळे अनेक प्रकारच्या जीवघेण्या समस्यांचा धोका वाढत आहे. या समस्येवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी सध्या जागतिक स्तरावर कोणतेही ठोस धोरण नाही, अशी खंत शास्त्रज्ञांनी व्यक्त केली आहे.
वाढत्या तापमानामुळे मृत्यूचे प्रमाण वाढले
वाढत्या तापमानाच्या धोक्याचे संशोधन करणाऱ्या शास्त्रज्ञांच्या एका चमूला असे आढळून आले की, 2000 ते 2019 दरम्यान, जागतिक स्तरावरील एकूण मृत्यूंपैकी 3.4 टक्के मृत्यू तापमानातील बदलामुळे होतात. अशाच प्रकारे तापमानात वाढ होत राहिल्यास येत्या काही वर्षांत मृतांचा आकडा आणखी वाढण्याची भीती शास्त्रज्ञांनी व्यक्त केली आहे. या वाढत्या मृत्यूचा धोका कमी करण्यासाठी जागतिक स्तरावर कठोर पावले उचलण्याची गरज असल्याचे संशोधकांचे म्हणणे आहे, अन्यथा ही मोठी समस्या बनताना दिसत आहे.
अभ्यासात काय आढळले?
आजार नसतानाही ‘या’ समस्येमुळे दरवर्षी होतोय लाखो लोकांचा मृत्यू !या अभ्यासासाठी, संशोधकांच्या नेतृत्वाखालील टीमने 43 देशांतील 750 ठिकाणांहून तापमान परिवर्तनशीलता आणि मृत्युदर यांच्यातील संबंधांचा शोध घेतला. टीमला आढळून आले की आशिया, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंडमध्ये उच्च तापमानामुळे सर्वाधिक मृत्यू होत आहेत. प्रत्येक दशकाच्या आधारे, ऑस्ट्रेलिया आणि न्यूझीलंडमध्ये 7.3 टक्के, युरोपमध्ये 4.4 टक्के आणि आफ्रिकेत 3.3 टक्के मृत्यूचे प्रमाण वाढत आहे. हा जागतिक चिंतेचा विषय आहे.
संशोधक काय म्हणतात?
वाढत्या तापमानाच्या जोखमीचे स्पष्टीकरण देताना, मोनाश क्लायमेट येथील वायु गुणवत्ता संशोधन संचालक प्रोफेसर युमिंग गुओ म्हणाले, “हवामानातील बदल हा २१व्या शतकातील सार्वजनिक आरोग्याच्या चिंतेपैकी एक आहे. आमचे निष्कर्ष असे सूचित करतात की, वायू प्रदूषणाप्रमाणेच, वाढत्या तापमानामुळे मृत्यूचे प्रमाण वाढण्याचा धोका आहे. तापमान वाढत्या प्रमाणात अस्थिर होत आहे, ज्यामुळे विविध प्रकारच्या गंभीर आरोग्य समस्यांचा धोका वाढत आहे. मानव आणि प्राणी या दोघांच्याही आरोग्याचे रक्षण करण्यासाठी प्रतिबंधात्मक उपाय आवश्यक आहेत.
अभ्यासाचा निष्कर्ष?
अभ्यासाच्या निष्कर्षात संशोधकांचे म्हणणे आहे की, या जागतिक आव्हानाला वेळीच सामोरे जाण्यासाठी कठोर पावले उचलली गेली नाहीत, तर येत्या काही वर्षांत परिस्थिती आणखी बिकट होऊ शकते. हवामान-संबंधित धोक्यांना सामोरे जाण्यासाठी जागतिक स्तरावर अनेक धोरणे तयार करण्यात आली आहेत, तथापि, तापमान परिवर्तनशीलतेच्या नकारात्मक आरोग्यावरील परिणामांना सामोरे जाण्यासाठी कोणतेही विशिष्ट धोरण नाही किंवा फारसे लक्ष दिले जात नाही. तर आकडेवारी स्पष्टपणे दर्शवते की ही एक गंभीर समस्या आहे जो एक मोठा जीवघेणा धोका आहे.