कृष्ण अवतार हा अनेकांना भावणारा, मनमोहून टाकणारा, भक्‍तिरसात तल्लीन करणारा या आणि यापेक्षाही अनेक मार्गांनी भक्‍तांना भावणारा असा अवतार आहे. त्याची रासक्रीडा, त्याच्या लीला, त्याची बासरी आणि वेड लावणारे त्या बासरीचे सूर, हे तर आहेच पण युद्धनीती, कृष्णनीती आणि धर्माच्या रक्षणासाठी केलेले अवतार कार्य हे सर्वच वंदनीय आहे.
कृष्णाच्या रूपरंगाची मोहिनी संतांसोबतच अनेक गीतकार, कवी यांना देखील पडलेली दिसते. कृष्णाचा रंग सावळा तर काही वेळा तो काळा म्हणून उल्लेख केलेला दिसतो.
कवी सुधीर मोघे यांनी म्हटल्या प्रमाणे-
सांज ये गोकुळी सावळी सावळी
सावळ्याची साउली सावळी सावळी
म्हणजे सांजसमयी सावळ्या रूपाची सावली देखील सावळीच आहे. कृष्ण रंगाच्या लयीत रंगून गेलेले चि. त्र्यं. खानोलकर म्हणजे आरती प्रभू यांना कृष्णरंग मनात प्रवाहित झाल्याने यमुनेच्या पाण्याचा रंगही काळाच दिसतो ते म्हणतात-
रात्र काळी बिलावर काळी
यमुनाजळेही काळी हो माय
अंतर्बाह्य कृष्णरूपाची मोहिनी पडल्याने कृष्णरूपाशिवाय काही दुसरे सुचण्याचा प्रश्‍नच नाही. अशी कृष्णमय अवस्था संतांनीही अनुभवली.
संत निळोबाराय म्हणतात-
नाही त्या उरले दुजे कृष्णेविण।
बाह्य अंतःकरण कृष्ण झाला।।
जीवाचाही जीव शिवाचाहि शिव।
देही देहभाव कृष्ण झाला।।
कृष्ण नामाचा कृष्ण रूपाचा अंतर्बाह्य ध्यास घेतल्यावर त्याच रंगून जाण्याची अवस्था संत निळोबारायाची झाली. त्यामुळे जीव शिव सर्वही कृष्ण रूपच झाले आणि शेवटी देहभावही कृष्ण रूपीच उरला.
संत वचनात म्हटल्याप्रमाणे-
सावळे सुंदर रूप मनोह।
राहो निरंत। हृदयी माझे।।
अंतर्बाह्य व्यापणारी कृष्णमोहिनी सर्वच प्रतिभावंतांच्या प्रतिभेला फुलवते.
आरती प्रभू म्हणतात-
विष्णू दास नामयाची स्वामींनी
कृष्णमूर्ती बहू काळी हो माय
काळी असली तरी कृष्णाच्या रंगात सर्वच रंगले.
