प्रत्येक व्यक्ती नेहमीच विचार करत असते की, आपल्या निवृत्तीनंतर नेमके किती पैसे साठवले पाहिजेत. याबाबत काही सोप्या पायऱ्यांची निवड करून आपण नेमके किती पैसे प्रतिमाह वाचवले व गुंतवले म्हणजे आपली निवृत्ती उत्तमरीत्या पार पडेल, हे पाहू यात.
बऱ्याचवेळा असा ग्रह होतो की, निवृत्ती योजना (रिटायरमेंट प्लॅनिंग) म्हणजे क्लिष्ट प्रक्रिया आहे. त्यामुळे याबाबत सर्वसामान्य माणूस गोंधळात पडतो व या नियोजनाची नेमकी कशी सुरवात करावी हे समजत नाही. प्रत्यक्षात निवृत्तीचे आर्थिक नियोजन अतिशय सोपी प्रक्रिया आहे. फक्त त्यासाठी संयम आणि शिस्त महत्त्वाची आहे. शक्य तितक्या तरुण वयात आपल्या निवृत्तीसाठी पैसे गुंतवण्यास सुरवात करणे हे अत्यंत फायदेशीर ठरते.
निवृत्तीसाठी नियोजन करत असताना योग्य गुंतवणूक पर्यायामध्ये गुंतवणे अत्यंत आवश्यक आहे. जेणेकरून रकमेची वाढ वेगाने होईल व निवृत्तीसाठी मोठी रक्कम तयार व्हावी.
निवृत्ती नियोजनातील काही पायऱ्या
१) मासिक खर्चाची विभागणी दोन भागात करा – सर्वात प्रथम आपल्या निवृत्तीनंतर प्रतिमाह किती रक्कम खर्चासाठी लागणार आहे याची आकडेवारी तयार करा. आपली सर्व अपेक्षित खर्चांची यादी तयार करा. उदा. किरकोळ खर्च तसेच अत्यावश्यक सेवांचे खर्च, कपड्यांवरील खर्च, घरखर्च, भेटवस्तूंवरील खर्च या सर्वांचा निवृत्तीकाळात नेमका किती खर्च होणार आहे याचा अंदाज घ्यायला हवा. निवृत्तीनंतर वैद्यकीय खर्चामध्ये मोठ्या प्रमाणात वाढ होण्याची शक्यता असते. याचप्रमाणे निवृत्तीनंतर धार्मिक स्थळांना भेटी घडल्याने प्रवासखर्च वाढतात. तसेच नातेवाईक व मित्रपरिवाराकडे भेटीगाठी वाढतात.
निवृत्तीनंतरही पुढील खर्च सुरुच राहतात –
१) अन्नधान्य व घरखर्च २) टेलिफोन व इलेक्ट्रिसिटी बिल ३) वैद्यकीय खर्च ४) भाडे/ मेन्टेनन्स ५) नेहमीच्या कपड्यांवर होणारा खर्च ६) वार्षिक सहली ७) पेट्रोल व गाडीचा मेन्टेनन्स ८) भेटवस्तू व लग्नसमारंभ तसेच विविध कार्यक्रमांवरील खर्च
निवृत्तीनंतर पुढील खर्च बंद होतात –
१) मुलांच्या शिक्षणावरील खर्च २) व्यावसायिक कपड्यांवरील खर्च ३) घरावरील कर्जाचे हप्ते ४) नोकरी-व्यवसायानिमित्त होणारा प्रवासखर्च
निवृत्तीनंतरच्या उत्पन्नाची चाचपणी करा. पुढची पायरी म्हणजे सर्व माध्यमातून मिळणारे एकूण उत्पन्न निवृत्तीनंतर किती होणार आहे याचा नेमका अंदाज घ्या. मिळणारे निवृत्तीवेतन, काही विम्याच्या पॉलिसीतून मिळणारी पेन्शन यासारख्या उत्पन्नांची नोंद एकूण उत्पन्नांची गोळाबेरीज करताना घ्या. घरभाडे मिळत असेल तर ते उत्पन्नही लक्षात घेतले पाहिजे. सध्या मिळणारा पगार व निवृत्तीनंतर मिळणारी पेन्शन यातील फरक याचा नेमका अंदाज घ्या.
निवृत्तीनंतर नेमके किती उत्पन्न असणार आहे याचा आढावा घ्या. वर उल्लेख केल्या प्रमाणे एकूण उत्पन्नातून सर्व खर्च वजा जाता किती रक्कम शिल्लक राहणार आहे याचा विचार करा. उदाहरणार्थ जर निवृत्तीनंतर मासिक खर्च रु. ६०,००० आहे व उत्पन्न ४०,००० आहे याचाच अर्थ रु. २०,००० ची आणखी गरज आहे. या वाढीव उत्पन्नाची आपल्याला आजच सोय करायला हवी.
स्वतःच्या निवृत्तीचा सखोल विचार केला आहे का? (भाग-२)
निवृत्तीनंतर दरमहा लागणारी जादाच्या रकमेची तरतूद करताना भविष्यातील मूल्य लक्षात घेऊन तयारी करा. दरमहा खर्चासाठी लागणारी वाढीव रक्कम (जादाची) जरी छोटी असली तरी काळानुसार ती वाढतच जाते याचे कारण म्हणजे वाढणारी महागाई. जसे सध्याची चलनवाढ ३ टक्के आहे तरी एकूण वार्षिक सरासरी लक्षात घेतली तर चलनवाढ किमान ६ टक्के धरावी. भविष्यातील उत्पन्नांची मोजणी करताना आजपर्यंतच्या चलनवाढीची सरासरी लक्षात घेऊन निवृत्तीनंतरच्या उत्पन्नाची रक्कम काढावी. उदाहरणार्थ – जर आपला मासिक खर्च आजच्या घडीला रू, १,००,००० असेल तर पुढील काळात आपल्याला किती पैसे लागतील याचा तक्ता पुढीलप्रमाणे –