कबीर बोबडे
नगर – राज्यात कुष्ठरुग्ण शोधण्यासाठी जिल्हा परिषदेच्या आरोग्य विभागाने सप्टेंबर महिन्यात कुष्ठरोग शोध मोहीम राबविली. या मोहिमेंतर्गत नगर जिल्ह्यात जवळपास 104 नवीन कुष्ठरुग्ण आढळून आले असल्याची माहिती जिल्हा कुष्ठरोग नियंत्रण अधिकारी डॉ. एस.जी. काळे यांनी दिली.
जिल्हा परिषदेच्या आरोग्य विभागाने 13 सप्टेंबर ते 5 ऑक्टोंबर दरम्यान कुष्ठरोग शोधमोहीम राबवली. केंद्र सरकारने 2020 पर्यंत देशातून कुष्ठरोगाचे निर्मूलन करण्याचे उद्दिष्ट ठेवले आहे.
त्यानुसार राज्य सरकारने कृती आराखडा तयार केला. ही मोहीम राज्यात आरोग्य सहसंचालक पद्मजा जोगेवार यांच्या मार्गदर्शनाखाली राज्यात सर्वत्र राबविण्यात आली. या कुष्ठरोग शोध मोहिमेंतर्गत संयुक्त कुष्ठरोग शोध मोहीम, सक्रिय क्षयरुग्ण शोध अभियान व असंसर्गजन रोग जनजागृती अभियान राबवण्यात आले. या शोध मोहिमेत जिल्ह्यात माहे ऑक्टोबर 2019 पर्यंत 104 नवीन कुष्ठरोग रुग्ण शोधण्यात आले. या शोध मोहिमेत 59 संसर्गिक (एम.बी) रुग्ण तर 45 असंसर्गिक (पी.बी) रुग्ण आढळून आले. सध्या जिल्ह्यात 214 कुष्ठरोग रुग्ण उपचार घेत आहेत.
नवीन कुष्ठरोग्यामध्ये स्त्रियांचे प्रमाण 50 टक्के आहे. जिल्ह्यातील नवीन कुष्ठरोग्यांमध्ये ग्रेड 2 विकृतीचे दोन रुग्ण असून त्यांचे प्रमाण 1.09 टक्के एवढे आहे. नवीन कुष्ठरोग शोध दर एक लाख लोकसंख्येमध्ये 4.95 इतका आहे. तर जिल्ह्याचा पी.आर (दर दहा हजार लोकसंख्येत) 0.43 इतका आहे. 3 हजार 29 आशासेवकांच्या मदतीने 38 लाख 56 हजार 340 नागरिकांची प्रत्यक्ष तपासणी केली. तपासणीत संशयित रुग्णांची संख्या 8 हजार 376 एवढी आहे, तर प्रत्यक्ष आढळून आल्या रुग्णांची संख्या 104 आहे.
यात अकोले तालुक्यात सर्वात जास्त रुग्ण आढळून आले असून, सर्वात कमी रुग्ण कोपरगाव आणि राहुरी तालुक्यात आहे. तालुकानिहाय आकडेवारी पुढीलप्रमाणे आहे. मनपा हद्दीत 10 रुग्ण, नगर तालुक्यात 9, अकोले 17, जामखेड 5, कर्जत 6, कोपरगाव 2, नेवासा 6, पारनेर 6, पाथर्डी 5, राहता 5, राहुरी 2, संगमनेर 11, शेवगाव 7, श्रीगोंदा 6, श्रीरामपूर 7 इतके रुग्ण आढळले. कुष्ठरोगाची या रोगाची सुरुवात एक किंवा अनेक डागांनी होऊ शकते.
शरीरावरील त्वचेच्या रंगापेक्षा फिक्कट किंवा लालसर रंगाचा सपाट किंवा उठावदार असलेला डाग हा कुष्ठरोगाचा असू शकतो. डागावर बऱ्याचदा बधिरता असते. हळूहळू वाढत जाणाऱ्या या डागाकडे दुर्लक्ष करू नये. या आजारावर वेळीच उपचार नाहीत तर कायमस्वरूपी विकृती येण्याचा धोका असतो. या नव्याने शोधण्यात आलेल्या या रुग्णांची तपासणी करुन त्यांना नियमित बहुविध औषधोपचार सुरू करण्यात आले आहेत.
कुष्ठरोगाची लक्षणे
कुष्ठरोग हा मायक्रो बॅक्टेरियम लेप्री या कुष्ठजंतूमुळे होतो. साधारणपणे आपल्याकडे 98 टक्के नागरिकांत कुष्ठरोगाशी लढण्याची रोगप्रतिकारक शक्ती असल्याने कुष्ठरोग सहसा होत नाही.
कुष्ठरोगाच्या जंतूंनी शरिरात प्रवेश केल्यानंतर शरिरातील रोग प्रतिकारशक्ती कमी असेल तर मात्र तीन ते पाच वर्षांच्या काळानंतर शरिरावर कुठेही कुष्ठरोगाची लक्षणे दिसू शकतात. शंभर नवीन कुष्ठरुग्णांपैकी साधारण 10 ते 15 रुग्णांपासून दुसऱ्यास कुष्ठरोगाचा संसर्ग होण्याची शक्यता असते. कुष्ठरोगासाठी विशिष्ट वयोगट नाही, हा आजार कुणालाही होऊ शकतो.
कुष्ठरोग रुग्णाला आजही समाजात हीन वागणूक दिल्या जाते. कुष्ठरोगाची बाधा आपल्याला देखील होऊ शकेल, अशी भीती कुष्ठरोग रुग्णाच्या भोवतालच्या लोकांच्या मनात असते. त्यामुळे रुग्ण तपासणी करून उपचार घेत नाहीत. यासाठी जनजागृती मोहीम राबवणे गरजेचे आहे. शिवाय, कुष्ठरोग हा उपचाराने बरा होणारा रोग आहे. आणि कुष्ठरोगाच्या उच्चाटनासाठी शासनाचा आरोग्य विभाग प्रयत्नरत आहे. त्यामुळे रुग्णांनी निःशुल्क उपचाराचा लाभ घ्यावा. लवकर केलेल्या निदानाने आणि नियमित उपचाराने कुष्ठरोग टाळता येतो.
डॉ. एस. जी. काळे, जिल्हा कुष्ठरोग नियंत्रण अधिकारी