आजकाल शाळा कॉलेजेस्मधून मुद्दाम “ट्रॅडिशनल डे’ म्हणून पारंपरिक पोषाख परिधान करण्याचा एक दिवस आवर्जून साजरा केला जातो. त्यामागे आपल्या नव्या पिढीला पारंपरिक पोशाखाचे महत्त्व समजावे, त्यांना विविध संस्कृतींची ओळख व्हावी, हा उद्देश आहेच. त्याबरोबरच आपला पोषाख हा आपले व्यक्तिमत्त्व खुलविण्यात किती महत्त्वाची भूमिका बजावीत असतो, हे लक्षात येणेही फार महत्त्वाचे आहे.
सामान्यपणे माणूस अंगावर विविध प्रकारची वस्रे का परिधान करतो? ह्या प्रश्नाचे उत्तर शोधायला गेले, तर असे लक्षात येते की अंगावरील वस्र हे प्रामुख्याने लज्जा रक्षण, ऊन, थंडी वारा ह्यापासून शरीराचे संरक्षण करण्यासाठी वापरले जाते. त्याचप्रमाणे आपल्या शारीरिक सौंदर्याला उठाव यावा, ही सुद्धा त्यामागची अपेक्षा असतेच. काही व्यक्तींचे पोशाख हीच त्यांची एक स्वतंत्र ओळख असते. उदा., पोलीस, नर्स, सैनिक, डॉक्टर ह्यांचे पोषाख.
या वस्र परिधानासच वेशभूषा, पेहराव, पोषाख अशी वेगवेगळी नावे दिली गेलेली आहेत. पोशाखासंदर्भात विचार करताना त्याचे प्रामुख्याने पुरुषांचा आणि स्त्रियांचा पोषाख असे दोन भाग पडतात. त्यातही लहान मुले, तरुण, वृद्धांची वेशभूषा ही वेगवेगळ्या आवडी निवडीची, रंगांची आणि पसंतीची असते. तोच भाग लहान मुली, तरुणी, विवाहीत स्त्री ह्यांच्याही बाबतीत असतो.
आपल्या संस्कृतीने स्थल, काल, देश ह्यानुसार त्यात वेगवेगळे फरक आणि विविधतेची निवड करण्याचे स्वातंत्र्य आपल्या सर्वांना दिलेले आहेच. तसेच व्यक्तींचे व्यवसाय, त्यांचे कामाचे स्वरुप यानुसार या पोषाखात आवश्यक ते बदल घडत असतात. त्यात आजकाल धोतर शर्टापासून पायजमा, नेहरू शर्ट आणि नऊवारी साडीपासून ते पाचवारी साड्या, पंजाबी ड्रेस, सलवार, जीन्स टॉप्स इथपर्यंतचे बदल झालेले आपण पाहतोच.
तरी आपापल्या संस्कृतीने जे पारंपरिक पोशाख ठरवून दिलेले आहेत. त्यात धोतर, लांब सदरे, कुर्ता, डोक्याला टोपी असा पुरुषी पोषाख तर स्रियांसाठी नऊवारी साडी, केसांचा अंबाडा त्यावर गजरा, हातात, कानात, गळ्यात विविध अलंकार, कपाळी चंद्रकोर हा पोषाख लोकमान्य झालेला आहे. त्यामुळेच सणवार, लग्नकार्य किंवा असे खास नेमून दिलेले दिवस पाहून आवर्जून हे पारंपरिक पोशाख केले जातात. पारंपरिक वस्त्र-आभूषणात आपलंच खुललेलं सौंदर्य पाहायला कोणाही स्त्री पुरुषास नक्कीच आवडते. त्यामुळे देशाच्या विविध प्रांतातल्या पारंपरिक वेशभूषा ह्या त्या त्या भागाच्या सांस्कृतिक खुणा म्हणूनच ओळखल्या जातात.
संस्कृतीच्या खुणा : अरुण गोखले