नवी दिल्ली – सार्स-कोव्ह-2 अर्थात करोना विषाणूच्या जनुकांचा प्रथमच भारतीय शास्त्रज्ञांना शोध लागला असून हे जनुक सांडपाण्यातून शोधण्यात आले आहे. यामुळे या विषाणूची साथ कशामुळे निर्माण झाली, हे शोधण्याच्या प्रक्रियेत सांडपाण्यावर लक्ष केंद्रित केले जाऊ शकणार आहे.
अहमदाबादमधील सांडपाण्यात वाढ झालेली जनुकांचे करोनाच्या जनुकांबरोबर साधर्म्य असल्याचे आढळून आले आहे. आयआयटी गांधीनगरमधील शास्त्रज्ञांच्या नेतृत्वाखाली यासंदर्भातील संशोधन झाले आहे. यामुळे सांडपाण्यामुळे कोविड-19 हा साथ रोग पसरण्याचा दावा करणाऱ्या काही निवडक देशांमध्ये भारताचा समावेश झाला आहे. यूके सेंटर फॉर इकोलॉजी अँड हायड्रोलॉजी येथील पर्यावरण सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ अँड्य्रू सिंगर यांनी ट्विटरवर ही माहिती दिली.
देशतील काही निवडक सांडपाण्याच्या स्रोतांमध्ये होणाऱ्या विषाणूच्या वाढीवर लक्ष केंद्रित करून या रोगाच्या सद्यस्थितीबाबत अंदाज वर्तवता येऊ शकतो. अलीकडच्या अभ्यासानुसार करोनाचा विषाणू संसर्ग झालेल्या व्यक्तीच्या विष्ठेमध्ये असल्याचे आढळून आले आहे. सांडपाण्यावर प्रक्रिया करण्याच्या प्रकल्पामध्ये येणाऱ्या सांडपाण्यातही विषाणूचे “आरएनए’ आढळून आले आहेत. त्यामुळे सांडपाण्यातील विषाणूंच्या प्रमाणावर त्या भागातील किती प्रमाणात संसर्ग पसरला असू शकतो, याचा अंदाज केला जाऊ शकतो.
गांधीनगरमधील इंडियन इन्स्टिट्यूट ऑफ टेक्नॉलॉजीच्या शास्त्रज्ञांनी गुजरात बायोटेक्नॉलॉजी रिसर्च सेंटर आणि गुजरात प्रदूषण नियंत्रण मंडळाच्या सहकार्याने केलेल्या अभ्यासाचा अहवाल जून 18 रोजी प्रसिद्ध झाला. अहमदाबादेतील पिराना सांडपाणी प्रक्रिया प्रकल्पातील पाण्यचे नमुने 8 आणि 27 मे रोजी गोळा केले गेले.
या प्रकल्पात अहमदाबाद सरकारी रुग्णालयातील सांडपाणीही प्रक्रियेसाठी येते. त्या सांडपाण्यात करोना विषाणूचे ओआरएफ 1 एबी, एन आणि एस ही तिन्ही जनुके सापडली आहेत. या संशोधनाचा अहवाल जर्नल सायन्स ऑफ द टोटल एन्व्हायरमेंटकडे प्रसिद्धीसाठी पाठवून दिला गेला आहे.
प्रक्रिया केल्यावर या पाण्यात ही जनुके आढळलेली नाही. या पाण्यात आढळलेली विषाणू जनुकांचे प्रमाण 8 मे रोजीच्या प्रमाणापेक्षा 27 मे रोजीच्या नमुन्यांमध्ये दसपट अधिक होती, असेही संशोधकांनी म्हटले आहे.