परफ्युम किंवा सुगंधी बॉडी स्प्रेशिवाय आपलं तयार होणं अपूर्ण ठरतं. सार्वजनिक कार्यक्रमात, सण- समारंभात, विवाह सोहळ्यात किंवा अगदी आपल्या कामकाजाच्या ठिकाणी आपण हलकासा परफ्युमचा शिडकावा करतोच. म्हणजे एका अर्थाने आपल्याला दिवसभर सुगंधित आणि प्रफुल्लित ठेवणारा परफ्युम सध्या आपल्या साजशृंगारातील अविभाज्य भाग बनला आहे. परफ्युमसोबतच डिओड्रंट किंवा डिओ स्प्रे हा देखील मस्ट हॅव आहे !
बऱ्याच जणांच्या मनात प्रश्न येत असेल की परफ्युम आणि डिओडरण्ट मध्ये फरक काय? परफ्युम आणि डिओडरण्टमधला नेमका फरक म्हणजे परफ्युम हा फक्त सुगंध देणारा आहे. परफ्युममध्ये घामाचा स्त्राव रोखण्यासाठी आवश्यक असलेले काही गुणधर्म नसतात. शरीराला सुवास देणं इतकंच त्याचं कार्य! तर शरीरातील घामाचा स्त्राव रोखण्यासाठी डिओडरण्ट काम करते.
घामामध्ये असलेल्या जीवाणूंमुळे घामाला एक दुर्गंधी येते. त्या घामाचा स्त्राव रोखून त्या दुर्गंधीपासून मुक्ती मिळवून देण्याचं काम डिओडरण्ट करतात. त्यामुळे जिथे घाम येतो तिथे शरीरावर डिओडरण्ट फवारले जातात. बरेच डिओ हे सुगंधरहितसुद्धा असतात. त्यांचं काम घामाचा स्त्राव रोखणं इतकंच असतं. तर असे हे परफ्युम नेमके बनवले कसे जातात याबद्दल जाणून घेणेही रंजक ठरेल.
कच्च्या मालाशिवाय कोणतीही वस्तू किंवा पदार्थ तयार होऊ शकत नाही. परफ्युम बनवण्यासाठी लागणारा कच्चा माल म्हणजे सुवासिक पाने, फुले, झाडांच्या साली, झाडाची सुवासिक खोडे, सुवासिक वनस्पती अर्थात हर्ब्ज आणि प्राण्यांचे सुवासिक अवयव इत्यादी. हा कच्चा माल गोळा करून त्याचा साठा केला जातो. या कच्च्या मालापासून सुवास वेगळा करण्याच्या विविध पद्धती आहेत. कच्च्या मालाच्या वेगवेगळ्या प्रकारानुसार आवश्यक ती पद्धत वापरली जाते.
– उर्ध्वपतनाने अर्क काढणे (डीस्टीलेशन)
यात कच्चा माल एका भट्टीमध्ये (कंटेनर) टाकून त्याला उकळवलं जातं. उकळवण्यासाठी गरम वाफेचा उपयोग होतो. त्या उष्णतेने त्या कच्च्या मालातील सुगंधी द्रव्याचे बाष्प म्हणजे ऑईल तयार होते. मग एका नळीवाटे हे बाष्प एका बंद भांडय़ात साठवून त्याला थंड करून त्याचे पुन्हा द्रवात रूपांतर केले जाते. हा द्रव म्हणजेच सुगंधी तेल अर्थात काँसंत्रेटेड ऑईल !
– द्रावकामध्ये विरघळणे (मिक्सिंग)
पेट्रोलियमजन्य द्रावक किंवा बेंझिन असलेल्या मोठया फिरत्या भांडयात कच्चा माल टाकून तो घुसळला जातो. तो कच्चा माल त्या द्रावकात विरघळला की, एक मेणासारखा पदार्थ मागे उरतो. त्यात इथिल अल्कोहोल मिसळवले जाते व पुन्हा हे मिश्रण गरम केले जाते. त्या उष्णतेने मिश्रणातील अल्कोहोल उडून जाऊन मागे उरते सुगंधी तेल.
– दाब देणे (प्रेसिंग)
या प्रकारात कच्च्या मालावर दाब देऊन त्यातून सुगंधी तेल काढलं जातं. अशा विविध पद्धतीने मिळालेली सुगंधी तेलं ठरावीक मापात घेऊन, त्यांच्या सुगंधाची जातकुळी ओळखून, ती एकत्रित केली जातात. मग ही एकत्रित केलेली सुगंधी तेलं मुरवण्याची प्रक्रिया असते. त्यासाठी काही महिने वा वर्षे इतका कालावधी लागू शकतो. या सुगंधी तेलांमध्ये पुढे अल्कोहोल मिश्रित केला जातो. त्यामुळे त्याची घनता कमी होते.
अल्कोहोल मिश्रित या परफ्युममधल्या सुगंधी तेलाच्या प्रमाणानुसार त्याचे खालील वेगवेगळे प्रकार पडतात. वापरासाठी तयार होणारं फिनिश्ड गुड परफ्युम हे तीन थरांचं असतं. त्या प्रत्येक थराला ‘नोट’ असं म्हणतात.
1. टॉप नोट- परफ्युम फवारताच जो गंध दरवळतो, तो टॉप नोट.
2. सेंट्रल वा हार्ट नोट- परफ्युम फवारल्यानंतर काही काळाने जो गंध दरवळतो, तो हार्ट नोट.
3. बेस नोट- परफ्युम फवारल्यानंतर बराच काळ दरवळणारा गंध असतो, तो बेस नोट.