बऱ्याच दिवसांनी पत्नीबरोबर साडी खरेदी करायला गेलो होतो. म्हणजे दिवाळी पाडव्याला तिलाच द्यायची होती म्हणून चार-पाच दिवस अगोदर नामांकित दुकानात शिरलो. काउंटरवरील सेल्समनने नमस्कार केला. “या…या… साहेब’ पत्नीकडे पाहत म्हणाला, “या… ताई, तुम्ही पुन्हा इथे आल्यावर बरं वाटलं.’ मी तिच्याकडे पाहत म्हणालो “पुन्हा?’ त्यावर ती मला म्हणाली, “अहो दसऱ्याच्या अगोदर नाही का नवरात्रीत आमचा भिशी ग्रूप इकडे साडी खरेदीसाठी आला होता. ग्रुपमधील एक दोघींनी घेतल्या दोन साड्या पण मी म्हणाले नव्हते का, की मी काही घेतले नाही. मला पसंत नाही पडली म्हणून.’ “अरे हो, बरोबर! तू म्हणाली होतीस. मग आता परत येथे कशी काय आलीस?’ त्यावर ती म्हणाली “नाही, तुमचे नेहमीचे हे ठिकाण आहे व काही नवीन व्हरायटीज आल्या असतील तर पाहू म्हटलं जाऊन परत.’ मग त्या सेल्समनने अत्यंत आदराने चहा कॉफी काय घेणार म्हणून विचारले. मी तडक चहा बोललो कारण सहसा मी कधी चहाला नाही म्हणत नाही. ही काहीच नको म्हणाली.
मी थोडा बाजूला सरून चहा पीत होतो. त्या सेल्समनने खूप प्रकारच्या वेगवेगळ्या साड्या काढल्या. नवीन कोणत्या व्हरायटीज आहेत, त्या पण दाखवल्या. मग त्याने विचारले की, “ताई, नक्की साडी कुठल्या समारंभाला हवी आहे, का लक्ष्मीपूजन दिवाळीसाठी हवी आहे?’ त्यावर ती म्हणाली, “असं काही नाही, पण शक्यतो लक्ष्मीपूजन, पाडव्यासाठी हवी आहे.’ मी गरमागरम चहात गर्क होतो. त्याने वेगवेगळी नावे घेतली पैठणी, शालू, पेशवाई, पटोला कोणत्या कोणत्या सिल्क म्हटले ते मला आठवत नाही. ते वेगवेगळे प्रकार ही नुसती पाहत होती. मग माझ्याकडे बघून “अहो, तुम्ही जरा या बघायला.’ हे साडी बघायला लागणे म्हणजे मोठं संकट. कारण एक तर आपल्याला त्यातलं काही कळत नसतं, तर तिने कुठलीही दाखवली तरी मी चांगलीच आहे म्हणणार. मग तीच मला म्हणणार की सगळ्यांनाच काय चांगली चांगली म्हणताय? व शेवटी तुम्हाला काही समजत नाही या निष्कर्षावर पोहोचणार.
मी उगाच उसने अवसान आणून बाजूला जाऊन उभा राहिलो. खूपच प्रकारच्या साड्यांचा तेथे ढीग पडला होता. मला या सेल्समन लोकांचे खूपच कौतुक वाटते की, ते किती शांत चित्ताने आपले काम इमानेइतमाने करत असतात. याचं कारणही तसंच आहे. कारण साड्या बघत असताना विचारणा होते की ह्या रंगांमध्ये डिझाइन दुसरी आहे का? अथवा ह्या डिझाइनमध्ये दुसरे कोणतेकोणते रंग आहेत. असले तर तत्परतेने तो दाखवतो किंवा जेवढे असतील तेवढे सांगत असतो. पण दरवेळी ताईसाहेब हा नवीन रंग आहे किंवा या डिझाइनला खूप मागणी आहे किंवा हा रंग आपल्याला खूप चांगला शोभून दिसेल. लगेच त्या साडीचा गोल करून आरशासमोर दाखवतो. किती पटापटा तो करत असतो. थोडसं काही बरोबर वाटत नाही, असे त्याला वाटले की आणखीन साड्या तो काढून आणतो. मी हीला म्हणालो, “एकच तर साडी घ्यायची आहे, काय एवढ्या बघत बसतेस?’ त्यावर तो सेल्समन मलाच म्हटला, साहेब राहू द्या, ताई तुम्ही बघा, तुम्हाला किती हव्या त्या. काही घेतली नाही तरी काही हरकत नाही, पण तुमचं समाधान होणं महत्त्वाचं. मला हे साडी म्हणजे बराच गोंधळ वाटत असतो. तसेच बायकांना नक्की साड्या कशावरून आवडतात ते समजत नाही. मला तर कधी कधी वाटते की ती साडी कोणी दिली यावर जास्त असते. माहेरहून कुठलीही साडी मिळाली तर ती आवडते आणि सासरच्या चांगल्या साडीला “चांगली’ म्हणण्यातही कंजुषी केली जाते. त्या सेल्समनने अजून काही साड्या दाखवल्या. त्यात एका हिरव्या रंगाच्या पैठणीला हिने हात लावला व म्हणाली की, “मागच्या वेळेला मी ही साडी बघितली होती; पण एकच उरली आहे असे म्हणाला होतात?’ त्यावर तो सेल्समन म्हणाला, “ताई, हो बरोबर आहे व आताही एकच आहे. पण खरं सांगू का तुम्हाला ही साडी खूपच शोभून दिसेल.’ माझ्याकडे पाहून सेल्समन म्हणाला, “साहेब बघा, आता हा रंग गोऱ्या रंगावर इतका उठून दिसेल की सगळ्यांनाच आवडेल.’ त्याने लगेच मॉडेलवर ती साडी गुंडाळून दाखवली. मग मला म्हणाला, “साहेब बघा, कसं मी म्हणतोय ते बरोबर आहे ना, खूप छान दिसते ना?’ मी आपला हो हो म्हणालो. पण काय म्हणून कदाचित हिलाही मनापासून ती साडी आवडली असं वाटत होतं. मीच शेवटी तिला विचारलं, “काय तुला आवडली आहे का?’ ती थोडावेळ शांत उभी होती. सेल्समन म्हणाला, “साहेब, तुम्हाला सांगतो चार हजार पन्नास रुपये किंमत आहे. पण एकच पीस आहे म्हणून पाचशे रुपये कमी होतील. पस्तीसशे पन्नासला फायनल देऊन टाकू.’ मी हिच्याकडे पाहिले. मला तिने पुन्हा विचारले, “मला बरोबर दिसेल ना ही?’ मी म्हणालो, “नक्कीच.’
मग तिने तीच साडी घेतली व आम्ही दोघं बाहेर पडलो. लागोलग फॉल बिल्डिंग वगैरे सगळं करून तिने साडी रेडी करून घेतली. सोसायटीमध्ये लक्ष्मीपूजन जोरदार झाले. सर्वांनी घराबाहेर येऊन एकमेकांना शुभेच्छा दिल्या. सोसायटीतल्या जवळ जवळ प्रत्येक भगिनीने हिच्यापाशी येऊन “साडी खूप चांगली आहे, छान आहे, रंग खूप छान आहे, त्या दिवशी कशी बरोबर वाटली नाही ते समजतच नाही वगैरे अभिप्राय आले.
सर्वांनी कौतुक केल्यामुळे ही खूपच आनंदित होती. मीही विचार करत होतो की, तो शेवटच्या पीस असल्यामुळेच केवळ या लोकांनी त्यावेळी नाकारला होता का? कदाचित सात-आठ साड्यांच्या ग्रुपमध्ये ही साडी असती तरीही ती चांगली दिसली असती. म्हणजे या साडी बरोबर अजून सात आठ साड्या असत्या तरीही कदाचित आमच्या सौ नी हीच घेतली असती. पण त्यावेळी सर्व बायकांबरोबर केवळ शेवटची किंवा एकच असल्यामुळे नाही घेतली, हेच खरे. मग हिने मला सर्व मैत्रिणींच्या कमेंट्स ऐकवल्या. सर्वांनाच ती साडी खूप आवडली होती. एक दोघींनी तर मलाही त्या वेळी थोडी आवडली होती असं म्हटलं. मी उगाचच हसलो व मनात म्हणालो की इट वॉज करेक्ट “चॉइस ऑफ नो चॉइस’
ह(फ)सवणूक
उत्तम पिंगळे