बिहारमध्ये जातीवर आधारित जनगणनेचा मार्ग मोकळा झाला आहे. बुधवारी मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांच्या अध्यक्षतेखाली झालेल्या सर्वपक्षीय बैठकीत राज्यात जात जनगणना करण्याचा निर्णय सर्वानुमते घेण्यात आला. अशा स्थितीत पुढील मंत्रिमंडळ बैठकीत हा प्रस्ताव मंजूर केला जाईल. मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांनी स्पष्टपणे सांगितले की, बिहारमध्ये सर्व धर्माच्या जाती आणि पोटजातींची गणना केली जाईल, त्यामुळे मुस्लिमांमधील पोटजाती देखील माहिती होतील. यामुळे आता बिहारमधील जातीनिहाय गणनेत हिंदू जातीच नव्हे तर मुस्लिम समाजातील जातीही मोजल्या जातील हे स्पष्ट आहे.
बिहारमध्ये जातीवर आधारित जनगणना करणार असलेल्या नितीश कुमार यांनी मुस्लिमांची जातीय जनगणना करण्याचा निर्णय घेतला आहे. हिंदू समाजातील जाती मोजण्याबरोबरच मुस्लिम समाजातील जातींचीही मोजणी केली जाणार आहे. स्वातंत्र्यानंतर देशात झालेल्या सर्व जनगणनेत मुस्लिम समाजातील लोकांची गणना धर्माच्या आधारे करण्यात आली. अशा रीतीने मुस्लिम जाती मोजता येत नव्हत्या.
1931 च्या जनगणनेमध्ये, मुस्लिमांची गणना धार्मिक आणि वांशिक अशा दोन्ही आधारावर केली गेली होती, परंतु 1941 च्या जनगणनेमध्ये, मुस्लिम लीगने मुस्लिम समुदायाला त्यांच्या संबंधित जाती लिहिण्याऐवजी इस्लाम धर्म लिहिण्याचा आग्रह धरला. त्याचवेळी हिंदू महासभेने हिंदूंना जातीऐवजी हिंदू धर्म लिहिण्यास सांगितले होते. तेव्हापासून मुस्लिम किंवा हिंदू यांची कोणतीही जात गणली जात नव्हती.
जनगणनेदरम्यान अनुसूचित जाती आणि अनुसूचित जमातींची गणना करण्यात आली असून, त्यात मुस्लिम दलित जातींचा समावेश नाही. मुस्लिमांमध्ये जात जनगणनेची मागणी होत राहिली.
अखिल भारतीय पसमंदा मुस्लिम संघटना आणि सर्व मुस्लिम ओबीसी समुदायांचे सदस्य जात जनगणनेत मुस्लिमांमध्ये समाविष्ट असलेल्या सर्व जातींची हिंदूंच्या जातींप्रमाणेच मोजणी करण्याची मागणी करत आहेत. गेल्या वर्षी 15 मुस्लिम ओबीसी जाती संघटनांनी मुस्लिम जातींच्या जनगणनेच्या मुद्द्यावर दिल्लीच्या गांधी पीस फाउंडेशनमध्ये बैठक घेतली. या बैठकीत मुस्लिम ओबीसींची शैक्षणिक, आर्थिक, राजकीय आणि सामाजिक आधारावर जनगणना करण्याची मागणी करण्यात आली.
गतवर्षी आरजेडी नेते तेजस्वी यादव यांच्या नेतृत्वाखाली महाआघाडीच्या पाच पक्षांच्या नेत्यांनी मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांची भेट घेऊन हिंदू जातींची जनगणना करण्याची मागणी केली होती. यावर पसमंदा मुस्लिम महाजचे अध्यक्ष, माजी खासदार अली अन्वर यांनी मुख्यमंत्री नितीश कुमार, पंतप्रधान आणि केंद्रीय गृहमंत्र्यांना पत्र लिहून म्हटले आहे की, केवळ हिंदू जातीच नाही तर मुस्लिमांच्याही जाती मोजल्या पाहिजेत, कारण मुस्लिमांमध्येही जाती आणि उपप्रजातींचा समावेश आहे.
मुस्लिमांमध्येही पोटजाती
बुधवारी जात जनगणनेच्या मुद्द्यावर सर्वपक्षीय बैठक होत असताना नितीशकुमार यांच्या नेतृत्वाखाली भाजपने मुस्लिम जातींच्या गणनेचा मुद्दा उपस्थित केला. केंद्रीय मंत्री गिरिराज सिंह म्हणाले की, आम्ही जातीच्या जनगणनेच्या विरोधात नाही, मात्र मुस्लीम वर्गातही अनेक जाती आहेत आणि त्यांचीही जातीय म्हणून वर्गवारी करून त्यांची गणना व्हायला हवी. त्याचवेळी, सर्वपक्षीय बैठकीत मुख्यमंत्री नितीश कुमार यांनी बिहारमधील सर्व धर्मांच्या जातींची मोजणी करण्याच्या मागणीला मंजुरी दिली आणि सांगितले की यामुळे मुस्लिमांमधील पोटजातीही बाहेर येतील.
मुस्लिमांच्या उच्च जातींनाच लाभ
हिंदू आणि मुस्लीम अशा दोन्ही समाजात उच्चवर्णीय, मागास आणि दलित गट आहेत, ज्यामध्ये अनेक पोटजाती आहेत. अशा स्थितीत जातीय जनगणनेत मुस्लिमांबरोबरच हिंदूंच्याही जातींची मोजणी करण्याचे मान्य करण्यात आले आहे. यातून हिंदूंप्रमाणेच मुस्लिमांमधील ओबीसींची अचूक आकडेवारी समोर येईल. मुस्लिम समाजातील काही उच्चवर्णीयांना मुस्लिमांच्या नावावर सर्व सुख-सुविधांचा लाभ मिळत आहे. अशा परिस्थितीत मुस्लिम ओबीसी जनगणनेतून मुस्लिम ओबीसी जातींची स्थिती आणि आकडेवारी समोर येईल.
अश्रफ, अरझल आणि पसमंदामध्ये विभागले गेले आहेत मुस्लिम
मुस्लिम समाजातील जाती तीन प्रमुख वर्ग आणि शेकडो बिरादारांमध्ये विभागल्या गेल्या आहेत. उच्चवर्गीय मुस्लिमांना अश्रफ, मागासवर्गीय मुस्लिमांना पसमांदा आणि दलित जातीच्या मुस्लिमांना आरझल म्हणतात. अश्रफमध्ये सय्यद, शेख, मुघल, पठाण, रांगड, ठाकुराई किंवा मुस्लिम राजपूत, त्यागी मुस्लिम यांचा समावेश होतो.
त्याचवेळी ओबीसी मुस्लिमांना पसमंदा मुस्लिम म्हणतात, त्यात कुंजडे (पाऊस), विणकर (अन्सारी), धुनिया (मंसूरी), कसई (कुरेशी), फकीर (अल्वी), हज्जम (सलमानी), मेहतर (हलालखोर), ग्वाला यांचा समावेश होतो. (घोसी). ), धोबी (हवारी), गड्डी, लोहार-सुतार (सैफी), मनिहार (सिद्दीकी), शिंपी (इद्रीसी), वनगुज्जर, इ., मेवाती, गड्डी, मलिक. दलित मुस्लिमांना आरझल म्हणतात, पण मुस्लिम दलित जातींना ओबीसीमध्ये टाकण्यात आले आहे.
बिहारमधील जातनिहाय जनगणनेत मुस्लिमांमध्ये समाविष्ट असलेल्या जातींची आकडेवारीही समोर येईल. सध्या बिहारमध्ये मुस्लिमांमध्ये ५० हून अधिक जाती आहेत. बिहारमधील ओबीसी जातींची आकडेवारी पाहिल्यास, 24 मुस्लिम जाती केंद्रीय यादीत समाविष्ट आहेत तर सुमारे 31 जाती राज्य यादीत समाविष्ट आहेत. मात्र, बिहारमध्ये ओबीसी जातीची मागासवर्गीय आणि अति मागासवर्गीय अशी विभागणी करण्यात आली आहे.
मुस्लिमांची धार्मिक आकडेवारी उपलब्ध आहे, परंतु मुस्लिमांसाठी कोणतीही अधिकृत जात-आधारित आकडेवारी नाही. मंडल आयोगाने मागासवर्गीयांचा अहवाल तयार केला होता, तो 1931 च्या जात जनगणनेच्या उपलब्ध आकडेवारीवरून घेण्यात आला होता. सच्चर समितीचा अहवाल आणि रंगनाथ मिश्रा आयोग केवळ एनएसएसओच्या आकडेवारीवर अवलंबून होता.
मुस्लिमांमधील जातीच्या समस्येवर आंबेडकरांची नजर
डॉ.बी.आर.आंबेडकरांपासून ते डॉ.राम मनोहर लोहिया, कांशीराम यांच्यापर्यंत मुस्लीम समाजात प्रचलित असलेल्या जातिवादाबद्दल खुलेपणाने मत व्यक्त केले आहे. डॉ.आंबेडकर लिहितात की… गुलामगिरी दूर झाली असली तरी मुस्लिमांमध्ये जात अबाधित आहे. कांशीराम म्हणाले की, मुस्लिमांमध्ये प्रतिनिधित्वाच्या नावाखाली केवळ उच्चवर्गीय मुस्लिमांचाच सहभाग असून ओबीसी मुस्लिम वंचित आहेत. अशा परिस्थितीत मुस्लिमांच्या जात जनगणनेतून ओबीसी मुस्लिमांची आकडेवारी समोर येणार आहे.