दिलीपराज चव्हाण
यात्रेचा आगळावेगळा मेनू; एकनाथषष्ठीच्या भंडाऱ्याला भाविकांची गर्दी
उंब्रज – कोल्हापुरी तांबडा रस्सा, मालवणी चिकण, कोंबडी वडे, मटण हैद्राबादी असे एक ना अनेक पदार्थ जगभर प्रसिद्ध आहेत. असाच एक शाकाहारी पदार्थ उंब्रज परिसरात सध्या प्रसिद्धीच्या झोतात आला आहे. तो म्हणजे भोसलेवाडीचे वांग-भाकरी. भोसलेवाडी, ता. कराड येथे एकनाथषष्ठीनिमित्त असणाऱ्या भंडाऱ्याला वांग्याचे कालवण व ज्वारीची भाकरी असा प्रसाद याठिकाणी येणारे भाविक मोठ्या भक्तीभावाने खातात. अगदी आवडीने भारतीय बैठक मारून पंगतीला बसून ताव मारतात.
तारळी नदीच्या तीरावर व राष्ट्रीय महामार्गानजीक असलेलं एक छोटसं गाव म्हणजे भोसलेवाडी. गोपलनाथ महाराजांच्या पदस्पर्शाने पावन झालेल्या या वाडीस ऐतिहासिक व सांस्कृतिक व आध्यात्मिक असे महत्त्व आहे. येथे शेकडो वर्षांपूर्वीपासून भंडाऱ्याची परपंरा चालू आहे. आज बऱ्याच ठिकाणी चंगळवाद पाहत असताना यात्रेत मटण, अंडी, दारू, तमाशा म्हणजे यात्रा स्पेशल अशी यात्रेची व्याख्या होऊन बसली आहे. परंतु, उंब्रज नजीकच्या छोट्याशा वाडीत मंदिर परिसरात पंचक्रोशीतील वांग भाकरी खाण्यासाठी हजारो लोक गर्दी करतात.
रंगपंचमीनंतर येणारा दिवस म्हणजेच एकनाथ षष्ठी. याकाळात भोसलेवाडीत सर्व अबालवृद्ध आपआपसातील हेवेदावे बाजूला सारून एकत्र येतात. येथील यात्रा कमिटी संपूर्ण कार्यक्रमांचे योग्य नियोजन करते. गावातील घरोघरी गरीब, श्रीमंत असा भेदभाव न करता भाकरीसाठी पीठ दिले जाते. सायंकाळी संपूर्ण गावातून ट्रक्टरमधून तयार भाकरी गोळा करून मंदिरात आणल्या जातात. मंदिराच्या परिसरात मोठ्या हांड्यामध्ये वांग्याचे कालवण केले जाते. हजारो भाविक श्रध्देने हा प्रसाद घेतात. तर अनोखी चव चाकण्यासाठी परिसरातून अनेकजन याठिकाणी येतात.
स्वतःच्या घरी वांगे म्हंटल्यावर तोंड वाकडी करणारी मंडळीदेखील याठिकाणी आवडीने भारतीय बैठक मारून अगदी पंगतीला बसून वांग भाकरीवर ताव मारताना दिसतात. संत गोपालनाथ महाराजांवर गावकऱ्यांची मोठी श्रध्दा आहे. येणारा भक्त उपाशी परत जात नाही. अन्न कमी पडत नाही, ही भावना या गावकऱ्याची आहे. साधारणतः पाचशे किलो पेक्षा जास्तीच्या ज्वारीच्या भाकरी व सातशे किलो वांगी यासाठी वापरण्यात येतात. ग्रामस्थांच्या मते सुमारे पाच हजार लोक पंगतीत प्रसाद घेतात. भोसलेवाडीकर मोठ्या उत्साहाने येणाऱ्या भाविकांचे स्वागत करत आग्रहाने त्यांना जेवण वाढत असतात.
भोसलेवाडीचा एकनाथषष्ठी उत्सव
प्रत्येक गावची यात्रा, जत्रा असते. परंतु, याला भोसलेवाडी गाव अपवाद आहे. कारण गावचा उत्सव हा एकनाथषष्ठी उत्सव असतो. खरतर हा गावचा वाढदिवस आहे. इ.स. 1744 मधील एकनाथषष्ठीच्या दिवशी श्रीमंत गणोजीराजे भोसले यांचे गुरू सद्गुरू परब्रह्म गोपालनाथ महाराज यांच्या आसनाची स्थापना, श्रीमंत गणोजीराजे यांच्या वाड्याचा पायाभरणी समारंभ व महाराजांनी दिलेल्या जमिनीचे इनामपत्र असा त्रिवेणी समारंभ पार पडला. या त्रिवेणी समारंभाच्या पुण्यस्मरणार्थ भोसलेवाडीत एकनाथषष्ठीचा उत्सव सुरू झाला, तो आजही अखंडपणे सुरू आहे.
भोसलेवाडी गाव नसून एक कुटूंबच
आजच्या भोसलेवाडी गावचा विस्तार म्हणजे श्रीमंत गणोजीराजे भोसले यांच्या कुटुंबाचाच विस्तार आहे. त्यामुळे या कुटुंबातील प्रत्येक सदस्य देशाचा कोणत्याही कोपऱ्यात नोकरी व व्यवसायानिमित्त स्थिर झाला असलातरी एकनाथषष्ठी उत्सवाला न चुकता हजेरी लावतो. एकनाथषष्ठीच्या उत्सवामध्ये श्री सद्गुरु परब्रह्म गोपालनाथ महाराज यांच्या आसन मंदिरात सर्व भोसले कुटुंबीयच नव्हेतर पंचक्रोशीतील सर्व गावचे भाविक सहभागी होतात. त्यामुळे भोसलेवाडी फक्त गाव नसून एक कुटुंबच आहे.