बनेश्वर म्हणजे बनांचा ईश्वर. शिवगंगा नदीच्या तीरावर हिरव्यागार वनराईमध्ये हे शिवमंदिर वसले आहे. पुणे-सातारा रस्त्यावरील भोर तालुक्यातील नसरापूरजवळ हे पेशवेकालीन शिवमंदिर आहे. निसर्गरम्य परिसर, निर्मळ जलाने भरलेल्या पुष्करिणी, गाभाऱ्यातील मूळ शिवलिंगाच्या खाली असलेली तळघरातील पंचलिंगे आणि शिवगंगा धबधबा ही येथील वैशिष्ट्ये आहेत. हे काळ्या पाषाणातील हेमाडपंती मंदिर आहे.
मंदिराभोवती तटबंदी आहे. भव्य द्वाराने पायऱ्या उतरून प्रवेश करताच पाण्याने भरलेली तीर्थकुंडे दिसतात. चिमाजीआप्पांनी भेट दिलेली मोठी पितळी घंटा दिसते. नंदीमंडप, सभामंडप आणि गाभारा अशी रचना आहे.
नंदीमंडपात सुंदर नंदी आहे. गाभाऱ्यात नित्यपूजेचे शिवलिंग आहे. त्याखाली तळघरात पाण्यात पाच शिवलिंगे आहेत. त्यांना पंचलिंगे म्हणतात. गाभाऱ्याभोवती दगडांनी बांधलेली मृत्युंजय यंत्राच्या आकाराची मार्गिका आहे. आवारात चार पुष्करिणी परस्परांशी जोडलेल्या आहेत. पहिल्या पुष्करणीचे पाणी दुसरीमध्ये, दुसरीचे तिसरीमध्ये आणि नंतर गाभाऱ्यातील शिवलिंगावर अभिषेक रूपाने सतत पडत असते. वाहते पाणी चक्राकार मार्गाने गोमुख असलेल्या पुष्करिणीत पडते. त्यामुळे पाण्याची पातळी समान राहते.
पुष्करणीत जिवंत पाण्याचे झरे आहेत. या अद्वितीय जलव्यवस्थापनामुळे संबंधित मंदिराला जलमंदिर असे म्हणतात. मंदिराच्या कळसाच्या आत पूर्वीच्या काळी तपश्चर्या करण्यासाठी छोटे दालन होते. मंदिरातील मंत्रघोष, हिरव्यागर्द वनराजीत वाहणारा शीतल वारा, पाखरांची किलबिल, धबधब्याचा आवाज आणि महादेवाचे मंगल दर्शन यांनी मन प्रसन्न होते.
– माधुरी शिवाजी विधाटे