जगातील महासत्तेला करोना व्हायरसने गुडघे टेकायला लावले आहेत. अमेरिकेला आपल्या नागरिकांचा जीव किती प्रिय असतो, हे जगाने अनेकदा अनुभवले आहेत. हजारो नव्हे तर लाखांत अमेरिकी नागरिकांचे प्राण आज टांगणीला आहेत. जगभर हीच स्थिती आहे. ज्या चीनमुळे ही आफत आली, अमेरिका अन् त्याचे मित्र देश त्यास क्षमादान देतील, असे वाटत नाही. ड्रॅगनला आपल्या प्रमादाची किंमत चुकवावी लागेल…
दुसऱ्या महायुद्धानंतरचे सर्वात मोठे संकट म्हणून करोनाने निर्माण केलेल्या स्थितीचे वर्णन संयुक्त राष्ट्रांचे सरचिटणीस अँटीनियो गुटेरस यांनी केले आहे. युरोपातील चीन समर्थक देश देखील यास आता युद्धजन्य स्थिती मानू लागले आहेत. अमेरिकेत तर याला “बायो वेपन्स’द्वारा केलेला “टेररिस्ट अटॅक’ मानले जात आहे. जगाचा आर्थिककणा मोडणारा, लाखो लोकांच्या जीवाशी खेळणारा, अन् मृत्यूंचा नंगा नाच करणारा करोना व्हायरस ही चीनची देणगी आहे व त्यामागील खरा खलनायक चीन आहे, अशी वातावरण निर्मिती सध्या सुरू आहे. हे जैविक युद्धच आहे, असेही आरोप चीनवर होऊ लागले आहे. सध्या तरी आपल्या नागरिकांच्या जीवितांचे रक्षण करणे, त्यांना मृत्यूच्या दाढेतून माघारी आणणे व करोनाची प्रसरण साखळी तोडणे, यावरच करोनाग्रस्त देशांचा भर आहे. एकदा का संकटातून महासत्तेसह अन्य प्रगत देश बाहेर आले की, मग सुरू होईल तो “ब्लेम गेम’ अन् सूड भावनेचा प्रदीर्घ प्रवास.
करोना पूर्वीची ड्रॅगनची शक्ती व नंतरची स्थिती निश्चितच भिन्न असेल. तेथे मीडियावर पोलादी पडदा असल्याने चीनमधील अंतर्गत माहिती बाहेर येत नाही. मात्र चिनी सर्वेसर्वा शी जिनपिंग यांना देशांतर्गत मोठ्या आव्हानांना सामोरे जावे लागेल, असे दिसते. तहहयात सत्ताधीश राहण्यासाठी त्यांनी भलेही घटना दुरुस्ती केली असेल, मात्र त्यांच्या सत्तेला पक्षातूनच आव्हान मिळाले तर आश्चर्य वाटायला नको. चीनचे उपराष्ट्रपती वांग किस ऑन हे नाव भविष्यात शी जिनपिंग यांना पर्याय म्हणून पुढे येऊ शकते. तशी कुजबुज हळुवारपणे कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ चायनात होत आहे. एकीकडे खुर्ची टिकविण्याचे आव्हान अन् दुसरीकडे जगाने खलनायक ठरविल्याने होणाऱ्या परिणामांचा सामना, असे दुहेरी आवाहन शी जिनपिंग यांच्या समोर असेल.
एकदा का करोनाचे थैमान संपले की सर्वात पहिला हातोडा चीनच्या जागतिक व्यापारावर पडेल. चीन हा मालाची निर्यात करताना व्हायरस पण “एक्स्पोर्ट’ करतो, हा प्रचार नव्याने करण्याची गरज उरली नाही. करोनासाठी मदत म्हणून चीनने जी वैद्यकीय साधने विशेषतः मास्क पाठविले, ते इतके दर्जाहीन होते की अनेक देशांनी ते माघारी पाठविले. स्पेन, इटली, नेदरलॅंड अन् पाकिस्तानसह अनेक आफ्रिकी देशांना हा अनुभव आला. आता चीनची विश्वासाहर्ता पणाला लागली आहे. जागतिक व्यापार ही चीनची मोठी शक्ती आहे. त्यावर पहिला घाला टाकण्याचा अमेरिका प्रयत्न करेल. जगाने इराणप्रमाणे चीनवर बहिष्कार टाकावा, याकरिता पडद्याआड आताच हालचाली दिसत आहेत.
अमेरिकेतील रिपब्लिकन पक्षाचे फ्लोरिडाचे सिनेटर रिक्स स्कॉट यांनी अमेरिकन कॉंग्रेस पुढे मागणी करताना चीन व जागतिक आरोग्य संघटनेच्या संबंधांची व आर्थिक व्यवहाराच्या चौकशीची मागणी केली आहे. शिवाय विविध अमेरिकी नागरिकांनी बर्मन लॉ ग्रुपमार्फत चीन विरुद्ध 20 ट्रीलियन डॉलर भरपाईसाठी खटला दाखल केला आहे. अशीच प्रकरणे आंतरराष्ट्रीय न्यायालयातदेखील विविध राष्ट्रांद्वारे दाखल होऊ शकतात. या सर्व हालचाली मागील कर्ता करविता अमेरिका असेल. इंग्लडचे पंतप्रधान करोना बाधित झाल्याने रुग्णालयात आहेत. युनायटेड किंगडममध्ये करोनाचा उद्रेक वाढत असल्याने तो देखील चीनच्या विरोधात उघड भूमिका घेताना दिसत आहे. त्याचा सर्वात मोठा फटका हुवावे कंपनीच्या फाइव्ह जी प्रकल्पाला बसेल. करोना विषाणूला अमेरिकेत चिनी व्हायरस म्हणून जाणीवपूर्वक का संबोधले जात आहे? हा टेरर ऍटॅक आहे, मानवतेविरुद्ध गुन्हा आहे, युद्ध अपराध आहे, मॅन स्लॉटर (मानवी कत्तल), जेनोसाईड (वंश विच्छेद) आदी शब्द प्रयोगांनी संभाव्य संघर्षाकरिता वातावरण निर्मिती केली जात आहे.
या संघर्षात शी जिनपिंग यांची खुर्ची जशी पणाला लागली आहे, तीच स्थिती डोनाल्ड ट्रम्प यांची आहे. या महामारीचा सामना करण्यात ट्रम्प प्रशासनाच्या मर्यादा उघड झाल्या आहेत. आगामी निवडणुकीच्या तोंडावर हे अपयश त्यांच्या कारकिर्दीला ग्रहण लावू शकते. म्हणूनच करोनाचे थैमान शमले तर ट्रम्प हे चीन विरुद्ध कसा व किती टोकाचा प्रतिशोध घेतात, यावरच त्यांची संभाव्य राजकीय कारकीर्द अवलंबून असेल. अमेरिकेला गत शंभर वर्षांत जे तीन मोठे अपयश पचवावे लागले, ज्यात पर्ल हार्बरवरील जपानी हल्ला, इराणी क्रांती रोखता न येणे आणि 9/11चा हल्ला. या तिघांपेक्षा करोनाचा तडाखा अमेरिकेच्या अधिक जिव्हारी लागला आहे. त्यामुळे चवताळून तो ड्रॅगनच्या मुसक्या आवळल्या शिवाय राहणार नाही, याची चर्चा जागतिक स्तरावर होत आहे.
अमेरिका हा चीन विरुद्ध ज्या संभाव्य कारवाया करेल, त्यात चीनचा जागतिक व्यापार बंद करणे, विविध देशांद्वारा भरपाईची मागणी पुढे रेटणे, इराणप्रमाणे आर्थिक नाकेबंदी करणे, हॉंगकॉंग प्रश्नी लोकशाहीवाद्यांना सर्व प्रकारचे समर्थन देणे, मंचुरीया व मकाऊमध्ये चीन विरोधी वातावरण निर्माण करणे, अन् सर्वात महत्त्वाचे शिंजियान प्रांतात उईगुर मुस्लिमांविरुद्ध चीनच्या अमानवी व्यवहारांविरुद्ध मुस्लीम राष्ट्रांचे पाठबळ उभारणे, ही सर्व कारस्थाने करताना चीनला जागतिक समर्थन मिळणार नाही, तो एकाकी पडेल, यासाठी अमेरिका राजकीय जुळवाजुळव आतापासूनच करताना दिसत आहे.
दखल : आरिफ शेख