“मार्केट ड्रिव्हन इकॉनॉमी’ची भलावण करताना हे मार्केट आपल्याला कुठे नेऊन सोडणार, याचा अंदाज खरोखर आपल्याला आहे? किमान आपली पुढची पिढी कशी असेल, हे ठरवणं आपण बंद केलंय का? या प्रश्नाचं तरी उत्तर आपण स्वतःला एकदा देऊन टाकूया. जन्मल्याबरोबर काही महिन्यांतच घरातलं बाळ मोबाइलशी कसं “फॅमिलियर’ झालं आणि आज आम्हाला जे कळत नाही, ते त्याला कसं कळतं, अशा शब्दांत बऱ्याच ठिकाणी “कौतुक’ ऐकू येतं. परंतु मार्केटबद्दल एकच गोष्ट ध्यानात घेतलेली बरी.
ती म्हणजे, पूर्वी मार्केट हे गरजेप्रमाणं वस्तू पुरवण्याचं केंद्र होतं. आता ते तयार वस्तूंप्रमाणं गरजा निर्माण करण्याचं मशीन झालंय. हेच बाळकडू मुलांच्या मनात लहान वयापासून “टोचलं’ जातंय आणि जे उपलब्ध आहे, तेच तुमचं “खेळणं’ आहे, हे मुलांवर बिंबवलं जातंय. एवढंच नव्हे तर आक्रमक बनणं जगात किती आवश्यक आहे, हेही त्याच्या मनात ठासून भरलं जातंय आणि त्याकडे दुर्लक्ष केल्यास लहानग्यांची आक्रमकता घराला चूड लावायला कारणीभूत ठरते. विशेषतः मोबाइल गेम्सचं विश्व आत्यंतिक हिंसेनं भरलेलं आहे. बंदी घातलेल्या गेम्स डाउनलोड कशा करायच्या, याचंही तंत्र मुलं शिकलीत. उत्तर प्रदेशात एका लहानग्यानं वडिलांच्या रिव्हॉल्व्हरमधून गोळ्या झाडून आईचा बळी घेतल्याची घटना ताजी आहे. बंदी घातलेला गेमच त्याने डाउनलोड केला होता.
क्रौर्य पेरणाऱ्या या गेम्सची ताजी कहाणी पश्चिम बंगालमध्ये उघड झालीय. गेमचं नाव अद्याप कुणालाही समजलेलं नाही. परंतु गेम हरणाऱ्याला इतरांनी दोनशे वेळा बुटानं मारण्याची शिक्षा आहे. मेदिनीपूर जिल्ह्यातल्या एका गावातली मुलं कुठल्याशा मैदानात बसून हा गेम खेळत होती. हरलेल्या मुलाला “नियमा’प्रमाणं दोनशेपेक्षा जास्त वेळा बुटानं मारलं गेलं. नंतर मुलं घरी आली. मार खाणाऱ्या मुलाची प्रकृती अचानक बिघडली आणि त्याला जिल्ह्याच्या ठिकाणी रुग्णालयात दाखल करावं लागलं. त्याच रुग्णालयात अशाच गेमपायी मार खाऊन आलेला आणखी एक रुग्ण मुलगा आढळला.
पोलिसांनी गेम खेळणाऱ्या मुलांची चौकशी केली असली, तरी गेमचा तपशील अद्याप हाती लागू शकलेला नाही. परंतु ब्लू व्हेल किंवा मोमो चॅलेंजसारखा आणखी एक खतरनाक गेम दरवाजा ठोठावतोय, हे सर्वांनी वेळीच लक्षात घेतलं पाहिजे. ज्या घरात मुलं आहेत, त्यांनी विशेष काळजी घेऊन मुलांच्या विश्वात काय घडतंय यावर बारकाईनं लक्ष ठेवण्याची गरज आहे. गेम बनवणारे आणि विकणारे केवळ “धंदेवाईक’ आहेत. त्यांच्यावर वेगवेगळी लेबलं लावून त्यांचं उदात्तीकरण करण्याचा गाढवपणा कुणीही करता कामा नये. अशा विकृत गेम्सवर बंदी घालण्यासाठी पालकांनी एकत्रितपणे चळवळ उभारली पाहिजे.
“ब्लू व्हेल’ गेम तयार करणारा म्हणाला होता, की या गेमपायी जे मरतायत त्यांना मरू दे. हा पृथ्वीवरचा जैविक कचरा आहे. तो साफ करण्यासाठीच मी मुद्दाम हा गेम बनवलाय. या गेमने बघता-बघता वेगवेगळ्या देशातल्या 300 मुलांचे बळी कसे घेतले हे आपण पाहिलंय. मोमोसारखे भीतिदायक गेम त्याच सदरात मोडतात. आता या बुटाने मारण्याची शिक्षा देणाऱ्या नवा गेमचा तातडीने छडा लावून वेळीच हद्दपार केला पाहिजे.
हिमांशू