“मुलांच्या इंटरनेट वापरामुळे उभी ठाकलेली आव्हानं’ या विषयावर व्हॉट्सऍप चॅटच्या ग्रुपवर चर्चा सुरू होती. मुलं इंटरनेटवर काय पाहतात याची माहिती कशी करून घ्यायची आणि जर वेडंवाकडं काही पाहात असतील तर त्याला पायबंद कसा घालायचा, असा चर्चेचा एकूण सूर होता. कुणी इंटरनेट हिस्ट्रीवर नजर ठेवण्याचा सल्ला दिला तर कुणी “हिस्ट्री डिलीट करण्याइतकी पोरं हुशार झालीत,’ असं सांगून त्या सल्ल्यावर पाणी ओतलं. “गेमिंग’ हा चर्चेतला विशेष चिंतेचा विषय ठरला. बंदूकबाजीच्या गेम्स खेळल्याचा परिणाम म्हणून मुलं आक्रमक, हिंसक होण्याची भीती कशी असते, याविषयी एखादा पालक कुठल्यातरी लेखात वाचलेले विचार मांडत होता, तर एखादा पालक आपल्या दिवट्याने पैसे लावून गेम खेळण्याच्या नादात आपला बॅंक बॅलन्स कसा उडवला, याचं वर्णन करत होता.
“इंटरनेट हे अटळ,अपरिहार्य वास्तव असून, त्यापासून मुलांना दूर ठेवणं इतःपर शक्य नाही,’ असा निराशेचा सूर काहीजण आळवत होते तर काहीजण त्यातही सकारात्मकता भरण्याचा प्रयत्न करताना “आपणच मुलांना चांगल्या साइट्सवर जाण्याची सवय लावली पाहिजे,’ असं म्हणत होते. पौगंडावस्थेतल्या मुलांचे पालक पॉर्न साइट्सचा ईझी ऍक्सेस मिळत असल्याबद्दल चिंता व्यक्त करत होते. काहीजण मुलांच्या हातात मोबाइलच देऊ नये या मताचे होते, तर काहीजण अशा सक्तीला ठामपणे विरोध करून त्याचे भयावह दुष्परिणाम सांगत होते.
चर्चेची एकंदर गोळाबेरीज काय आणि निष्कर्ष काय, हे समजू शकलं नाही; पण ही केवळ प्रातिनिधिक चर्चा आहे. मुलांच्या इंटरनेट वापराविषयी असंख्य पालक धास्तावलेत आणि कुणी वास्तव झाकण्याचा, कुणी ते दुर्लक्षित करण्याचा तर कुणी वास्तवाला भिडण्याचा प्रयत्न करत आहे. ही परिस्थिती केवळ आपल्याच देशात आहे असं नाही तर सगळीकडेच आहे. ही धास्ती नवीन आहे असंही नाही. फक्त आपली स्मरणशक्ती कमकुवत आहे किंवा आपण जाणूनबुजून काही गोष्टींकडे दुर्लक्ष करत आहोत, एवढंच! ज्यावेळी सोशल मीडिया एक्सपोजरची चिंता नव्हती तेव्हा “मुलं टीव्हीच्या आहारी गेली आहेत,’ असा चर्चेचा सूर त्यावेळी असायचा.
कार्टूनमधली अतिमानवी शक्ती असलेली पात्रं त्याकाळी मुलांसाठी आदर्श ठरली होती आणि त्यातून मुलं परावलंबी बनतील, त्यांची धडपड करण्याची शक्ती क्षीण होईल, असं बोललं जायचं. आज सोशल मीडियावरचा द्वेषमूलक कन्टेन्ट, एकमेकाला डिवचण्याची वृत्ती, एकमेकांशी तुलना करून स्वतःला कमी लेखण्याची सवय, चुकीच्या माहितीमुळे दिशा भरकटण्याची भीती, मुलं आत्मकेंद्री बनून अभ्यासात आणि पर्यायानं स्पर्धेत मुलं मागे पडण्याचा धोका या विषयावर पालक खूपच चिंताक्रांत झालेत.
वास्तविक, यावरचा उपाय पालकांच्याच खिशात असतो, असं जाणकारांचं म्हणणं आहे. मुलांना पर्याय देणं हाच एकमेव पर्याय आहे, असं ते सांगतात. टीव्ही असो वा इंटरनेट, या घातक व्यसनापासून दूर ठेवण्यासाठी रचनात्मक, कलात्मक पर्याय मुलांच्या समोर ठेवायला हवेत आणि मुख्य म्हणजे, पालकांनी स्वतः व्यसनी बनता कामा नये. त्यांनी स्वतःचा स्क्रीन टाइम आटोक्यात ठेवला आणि निर्मितीतला आनंद घेणं मुलांना शिकवलं, तर “अपरिहार्य’ या भंपक शब्दाच्या जोखडातून सर्वांचीच सहीसलामत सुटका होईल.
हिमांशू