खूप दिवसांच्या सुट्टीनंतर हा ब्रेक मिळत होता. भिगवणच्या कुंभारगाव येथील परदेशी पाहुणे फ्लेमिंगोंच्या आगंतुक भेटीला जाण्याचा आमचा कॉलेजच्या दोस्तांचा प्लॅन ठरला. परदेशी पक्ष्यांची डिसेंबर ते मार्च 4 महिने उजनी जलाशयात वार्षिक ट्रिप तशी आमचीही ट्रिप ठरली! कॉलेज सुटलं की सगळे तुुटक होतात याला आम्ही अपवाद होतो. ठरलं आणि निघालो, इतकं सहज होतं.
तीच जुनी कॉलेजच्या दिवसांतील थंडी, हिरव्या नारळाच्या उंच झाडांच्या फटीतून हळूच येणारी धुक्याची कुजबुजीत रांग मनाला गुबगुबीत खूश करत होती. हडपसरपासून आम्ही फ्लाईंग बर्ड पाहण्यासाठी सोलापूरच्या उजनी धरणाच्या भिगवण येथील क्रांती फ्लेमिंगो या पॉईंटला पोहोचत होतो.
लांबसडक पाय, लालसर चोच, पांढरंशार लाल रंगाची पाठ आणि लांबसडक मान या आकर्षक रंगाचा फ्लेमिंगो बघण्याची भलतीच ओढ लागली होती. फ्लेमिंगोला रोहित पक्षी, अग्निपंख, पांडव असेही म्हणतात. ते सायबेरियामधून कच्छमध्ये येतात. ते व्ही आकारात उडतात, त्यांचा प्रत्येक पाच मिनिटाला नेतृत्व करणारा लीडर बदलतो. ते एका वर्षात एकाच पिल्लाला जन्म देतात. शेवाळामधील अळी खाऊन त्यांच्या पंखांना कलर येतो. म्हणून त्यांना अग्निपंख म्हणतात. त्याची उंची 4 फूट असून त्याच्या चोचीत फिल्टर असतात. तो एकमेव पक्षी जो अन्न फिल्टर करून खातो. तो 17 ते 18 वर्ष जगतो. तसेच फ्लोमिंगो पक्षी हे हजारो किलोमीटरचे अंतर पार करून येतात. त्यांना आपल्याकडील पाण्याची आवश्यकता असते, इथे येऊन चांगले अन्न, हवामान आणि पाणी मिळाले तरच ते परतून प्रजनन करू शकतात. ही प्राथमिक माहिती दैनंदिन आयुष्यात नावीन्य आणणारी होती, आमचा प्रवास सुरू होता.
खूप दिवसांच्या कामाच्या व्यापातून थोडीशी फुरसत काढून निघालेले आम्ही दुपारी तीन वाजता तिथे पोहोचल्यानंतर तिथून पुढचे तीन तास आम्ही बोटीने फिरणार होतो. रोहित काळे हा यांत्रिक बोट चालक आमचा गाईड बनून आम्हाला त्याच्या ज्ञानाने, त्याच्या सजग डोळ्यांनी त्या परदेशातून आलेल्या पक्ष्यांची माहिती देणार होता. त्यांनी सांगितल्याप्रमाणे यावर्षी परदेशातून जवळपास नव्या प्रजाती स्थलांतरित झाल्या आहेत. दरवर्षी शंभरीचा आकडा पार करणारे परदेशी पक्षी यावर्षी बेसुमार पावसामुळे जलाशयाची पातळी प्रमाणापेक्षा जास्त वाढल्यामुळे कमी प्रमाणात आले आहेत. त्यातील काही पक्षी अन्नाच्या शोधात इजिप्त, आफ्रिका, ऑस्ट्रेलिया, सायबेरिया, युरोप, जपान, रशिया, अमेरिका, पाकिस्तान, इंडोनेशिया, कोलंबिया, मंगोलिया, लडाख, राजस्थान, भरतपूर, गुजरात, कच्छ, गिर, गुहाघर, चिपळूण या ठिकाणाहून आले आहेत.
उजनी जलाशय दलदलीचा असल्यामुळे आणि पाण्याची पातळी उथळ असल्यामुळे या परिसरात पक्ष्यांचे थवे येण्यास पसंत करतात. यामुळे पर्यटनाला चालना मिळत असून बोटीच्या माध्यमातून स्थानिकांना रोजगार उपलब्ध होतो. परंतु पाणी कमी असल्याने स्थानिक पक्षी व स्थलांतरित पक्षी यांच्यामध्ये अन्नासाठी स्पर्धा चालते. धरणाची पाणी पातळी वाढल्यामुळे फ्लेमिंगो पक्ष्यांची संख्या कमी असली तरी इतर पक्षी मोठ्या प्रमाणावर दाखल झाले आहेत.
गाईडबरोबर मोकळेपणाने बोलल्यानंतर तो पर्यटकांच्या गमती जमती आणि त्याचा या काळातील अनुभव सांगू लागला. तो म्हणाला, पर्यटकांना आनंद देणे हा माझा आवडता वेळ असतो. ज्यामुळे मला रोजगार मिळतोच पण मला आवड असलेल्या क्षेत्रातून मी इतरांना आनंद देतोय याचे समाधान असते. पक्ष्यांची परप्रांतीयांकडून होणारी शिकार, धरणाजवळील वाळू काढण्याचे हे येथील निसर्गाला धोका असून याची काळजी फॉरेस्टकडून घेतली जावी, असे मनापासून वाटते. कारण हे सगळं माझं घरच आहे. माझे शिक्षण सातवीपर्यंत झाले. माझ्याकडे कॅनन कॅमेरा आहे. कॅमेराच्या लेन्सला दुर्बीण करून मी त्यातून प्रत्येक ऋतूतील पक्ष्यांचे आगमन टिपत असतो. आतापर्यंत या पक्षी प्राण्यांच्या सान्निध्यात राहून आणि त्यांना कॅमेरात कैद करून मला गोल्ड मेडल्स मिळाली आहेत. राहुलकडून वरील चित्रांचा खजिना घेऊन आम्ही परतीच्या प्रवासाला निघालो. असा हा कॉलेजच्या मित्रांबरोबर अनोखा प्रयोग करून नवा अनुभव घेण्याचा अनुभव नवीन दृष्टी देऊन गेला. डोळ्यांच्या उघडझापेतून शटरसारखे दिसत जावे एखाद दोन म्हणत अनेक पक्षी, तेव्हा त्यांच्या गतीतून मिळणाऱ्या सुखाला अनुभवून स्वतःचाच हेवा वाटू लागतो.
-पूजा ढेरिंगे