मुंबई – तुम्ही किंवा तुमच्या कुटुंबातील कोणीही पतंग उडवत असाल तर ही महत्त्वाची माहिती जरूर वाचा, अन्यथा तुम्हाला, मित्रांना आणि कुटुंबियांना पतंग उडवणे महागात पडू शकते. मोकळ्या आकाशाखाली, मनाच्या ढगांना स्पर्श करणारे रंगीबेरंगी पतंग उडवणे कोणाला आवडत नाही, पण हा छंद तुम्हालाही भारावून टाकू शकतो. तुमच्या इच्छेनुसार पतंग उडवल्याने तुम्हाला तुरुंगात टाकता येईल.
एवढेच नाही तर पतंग उडवल्यास तुम्हाला लाखोंचा दंडही भरावा लागू शकतो. मकर संक्रांतीच्या दिवशीही यातून सूट मिळत नाही. कारण, देशात पतंगबाजी बेकायदेशीर आहे. आपण फक्त भारताबद्दल बोलत आहोत.
आपल्या देशात पतंग उडवणे बेकायदेशीर तर आहेच, पण असे केल्यास दोन वर्षांचा कारावास आणि १० लाख रुपये दंडाची तरतूद आहे. गंमत आहे पण १००% सत्य आहे. यासाठी देशात कायदाही करण्यात आला आहे.
या कायद्यावर प्रश्न उपस्थित केले जात आहेत
एवढा साधा छंद जोपासत तुम्ही कायदा मोडत आहात हे अविश्वसनीय वाटते. ज्यामुळे तुरुंगवासाची शिक्षा आणि मोठा दंड होऊ शकतो. अशा कायद्यामागे काय तर्क असू शकतो आणि या कायद्याचे काही औचित्य आहे का?
अशा स्थितीत कायदा का उचलून धरला, असा प्रश्न उपस्थित होत आहे. हा कायदा का बदलला नाही? तथापि, कायद्यातील तरतुदी वेगवेगळ्या प्रदेशांनुसार बदलू शकतात. जाणून घेऊया काही महत्त्वाची माहिती…
भारतात पतंग उडवणे बेकायदेशीर आहे का?
होय. भारतात पतंग उडवणे बेकायदेशीर आहे. हे देशात लागू झालेल्या भारतीय विमान कायदा 1934 मुळे आहे. या कायद्यानुसार देशात पतंग, फुगे इत्यादी उडवण्यावर बंदी घालण्यात आली आहे. 2008 मध्ये सुधारित केलेल्या 1934 च्या भारतीय विमान कायद्यानुसार पतंग उडवणे भारतात बेकायदेशीर आहे.
कलम 11 नुसार दोन वर्षांपर्यंत तुरुंगवास, 10 लाख रुपये दंड किंवा कारावास आणि दंडाची तरतूद आहे. मात्र, पतंग उडविण्याची शौकीन असणाऱ्यांसाठीही परवान्याची तरतूद करण्यात आली आहे. हा परवाना मिळाल्यावर पतंग उडविण्यास परवानगी आहे.
1934 चा भारतीय विमान कायदा काय सांगतो?
1934 च्या भारतीय विमान कायद्याचे कलम 11 म्हणजेच भारतीय विमान कायदा 1934 असे म्हणते की जो कोणी जाणूनबुजून अशा प्रकारे विमान उड्डाण करतो ज्यामुळे जमिनीवर किंवा पाण्यावर किंवा हवेतील कोणत्याही व्यक्तीला किंवा कोणत्याही मालमत्तेला धोका पोहोचेल, त्याला शिक्षा केली जाईल.
एक वर्षांपर्यंत वाढू शकेल अशा मुदतीच्या कारावासासह. ते एक वर्षापर्यंत वाढवले जाऊ शकते, म्हणजे, दोन वर्षांपर्यंत कारावास, किंवा 10 लाख रुपयांपर्यंतचा दंड, किंवा दोन्ही. 2008 मध्ये हा कायदा कायम ठेवण्यात आला आणि परवानगीयोग्य तुरुंगवास आणि दंडाच्या रकमेत वाढ करून त्यात सुधारणा करण्यात आली.
पतंगाला विमान मानता येईल का?
इंडियन एअरक्राफ्ट ऍक्ट1934 नुसार, एअरक्राफ्ट हे कोणतेही यंत्र किंवा उपकरण आहे जे वातावरणाच्या दाबाने समर्थित आहे. यामध्ये स्थिर आणि विनामूल्य फुगे, ग्लायडर, पतंग, एअरशिप आणि फ्लाइंग मशीन इत्यादींचा समावेश आहे. या श्रेणीमध्ये ड्रोन आणि कंदील देखील समाविष्ट करू शकतो. मात्र, या कायद्याची अंमलबजावणी कुठे आणि कशी सुरू आहे, याबाबत काहीही सांगणे कठीण आहे. कारण प्रत्येकजण पतंग उडवतो, पण सर्वांना तुरुंगात टाकले जात नाही.
पतंग उडवण्याचा परवाना कसा मिळवायचा?
भारतीय कायद्यानुसार, देशात पतंग उडवण्यासाठी तुम्हाला विशेष परवाना घ्यावा लागतो. याबाबत काहीसा संभ्रम आहे. कारण काही राज्यांमध्ये आणि शहरांमध्ये स्थानिक पोलिस स्टेशनमधून परवाना मिळू शकतो तर काही ठिकाणी तो फक्त भारतीय नागरी विमान वाहतूक प्राधिकरणाकडून मिळू शकतो. देशात जेव्हा जेव्हा मोठ्या प्रमाणावर पतंग महोत्सव, बलून फेस्टिव्हल, हॉट एअर बलून फेस्टिव्हल आणि ग्लायडर फ्लाइंग इव्हेंट होतात तेव्हा स्थानिक पोलिस स्टेशन, प्रशासन आणि भारतीय नागरी उड्डाण प्राधिकरण यांच्याकडूनही परवानगी आवश्यक असते.
